Istnieje potrzeba ustanowienia w kodeksie spółek handlowych (ksh) podziału spółki przez wyodrębnienie w ramach procedury krajowej (bez elementu transgranicznego), stanowiący jeden z trybów podziału zawarty w dyrektywie Parlamentu i Rady (UE) z 14 czerwca 2017 r. 2017/1132 w sprawie niektórych aspektów prawa spółek (dyrektywa) zmienionej dyrektywą Parlamentu i Rady (UE) z 27 listopada 2019/2121 w sprawie transgranicznego przekształcenia, łączenia i podziału spółek (dyrektywa aktualizacyjna). Zgodnie z art. 160b pkt 4 lit. c. dyrektywy spółka podlegająca podziałowi przenosi część swoich aktywów i pasywów na jedną lub więcej spółek przejmujących w zamian za emisję na rzecz spółki podlegającej podziałowi papierów wartościowych lub udziałów, lub akcji w spółkach przejmujących („division by separation"). Zakresem dyrektywy i dyrektywy aktualizacyjnej nie został objęty podział transgraniczny polegający na przeniesieniu aktywów i pasywów na co najmniej jedną istniejącą spółkę.

Czytaj także:

Podział spółki kapitałowej przez wydzielenie

Powołany przepis wymaga wprowadzenia do polskiego porządku prawnego, na potrzeby podziału krajowego, nowego trybu podziału spółki, czyli podziału przez wyodrębnienie.

Artykuł 3 dyrektywy stanowi, że państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy do dnia 31 stycznia 2023 r.

Dyrektywa i dyrektywa aktualizacyjna, inaczej niż ksh, traktują procedury podziału spółek. Ograniczając się do podziału spółek przez wyodrębnienie (w polskim tłumaczeniu urzędowym używa się błędnie, jak wskazuje część przedstawicieli doktryny, pojęcia „podziału przez wydzielenie"), gdyż nawiązuje bezpośrednio do art. 529 § 1 pkt 4 ksh (podział przez wydzielenie), którego sposób działania różni się znacząco od tego zaproponowanego w dyrektywie. Ze względu na naturę podziału przez wyodrębnienie dyrektywa nie wskazuje, we wskazanym przypadku, żadnych mechanizmów ochronnych dla wspólników spółki dzielonej, co ma miejsce w przypadku podziału przez wydzielenie z art. 529 § 1 pkt 4 ksh.

W prawie polskim zdolność podziałowa przysługuje wyłącznie spółkom kapitałowym. Podział przez wyodrębnienie skutkuje każdorazowo powstaniem spółki zależnej. Mamy tu tym samym do czynienia ze strukturą pionową, która może być następnie rozbudowywana w drodze kolejnych podziałów przez wyodrębnienie. W omawianym przypadku po stronie dzielonej występuje jeden podmiot, a po stronie wyodrębnionej jeden lub więcej podmiotów. Strona wyodrębniona może składać się z podmiotu bądź podmiotów istniejących albo nowo utworzonych. W omawianym procesie uczestniczą wobec tego spółka dzielona i spółka albo spółki wyodrębnione, przy czym te ostatnie mogą być spółkami istniejącymi albo nowo zawiązanymi.

Jednoosobowa polska spółka z o.o., z uwagi na istniejące ograniczenia w ksh jej dotyczące, nie może w drodze podziału przez wyodrębnienie doprowadzić do powstania zależnej spółki kapitałowej. Likwidacja spółki dzielonej nie może natomiast mieć miejsca z uwagi na fakt, że ze spółki dzielonej wyodrębniona zostałaby część jej majątku.

Skutki prawne podziału przez wyodrębnienie będą różnorodne i nie będą tożsame ze skutkami innych trybów podziału, jednak zawarte w art. 160r § 3 dyrektywy kierunkowe skutki podziałów transgranicznych mogą stanowić wskazania do stosowania omawianego podziału spółki.

Priorytetową kwestią jest uregulowanie przez polskiego ustawodawcę do wewnętrznego systemu prawnego przepisów o nietransgranicznym („krajowym") podziale spółki przez wyodrębnienie, szczegółowo uzasadniając jego zastosowanie.

Autor jest doktorem i radcą prawnym Kancelaria Adwokacka adw. Krzysztof Czeszejko-Sochacki