Estera Flieger: Sztuczna inteligencja mnie nie podnieca

Z ogromnym zainteresowaniem przeczytałam w „Tygodniku Powszechnym” wywiad Bereniki Steinberg z Magdaleną Bigaj, edukatorką higieny cyfrowej. „Jedno z ostatnich badań pokazuje, że dzieci zaczynają później mówić. Autorzy postawili hipotezę, że wynika to nie tylko z coraz wcześniejszej ekspozycji na ekrany, ale też z faktu, że po prostu przy dzieciach się dzisiaj mniej mówi (...) Atrakcyjność treści cyfrowych może powodować, że życie poza ekranem wydaje się mniej atrakcyjne. Że rozmowa z drugim człowiekiem nie jest tak ciekawa, jak przeglądanie memów” – mówi ekspertka. 

Matura ze sztucznej inteligencji w czasach, kiedy dzieci zaczynają później mówić, to zły pomysł 

Kiedy posłanka Izabela Bodnar (do wtorku związana z Polską 2050) rozpoczęła w Sejmie dyskusję o zniesieniu obowiązkowej matury z matematyki, głos zabrał prof. Piotr Sankowski. Na platformie społecznościowej X napisał: „Popieram zniesienie matury z matematyki, ale pod warunkiem, że wprowadzimy obowiązkowy egzamin maturalny ze Sztucznej Inteligencji!”.

Profesor Piotr Sankowski, twierdząc, że „powinniśmy wzmacniać kształcenie w dziedzinach ścisłych, aby ludzie łatwiej odnajdywali się w nowej rzeczywistości”, ma rację. Powracająca dyskusja o obowiązkowej maturze z matematyki chybia jednak celu: dr Tomasz Rożek z fundacji Nauka to lubię zauważył, że nie rozmawiamy przecież o tym, „co zrobić, żeby w szkołach była matematyka, a nie lekcje rachunków (co nie jest tym samym)". Zostawmy jednak spór o matematykę, koncentrując się na pomyśle egzaminu ze sztucznej inteligencji. 

Profesor Piotr Sankowski, twórca kluczowego dla rozwoju polskich badań nad sztuczną inteligencją ośrodka IDEAS w NCBR, jest uznanym naukowcem (w konflikcie z ministerstwem, środowisko stanęło za nim murem). Byłabym ignorantką, dyskutując z tym, że gospodarka potrzebuje sztucznej inteligencji, w którą państwo musi zainwestować poważne pieniądze. 

Ale jakie są granice wiary w sztuczną inteligencję? Ile – jeśli w ogóle – na co dzień jej potrzebujemy? To przecież epoka dzieci, które zaczynają później mówić. Czy to nie jest przerażające i niepokojące? Sztuczna inteligencja staje się kolejną cegłą w cyfrowym murze, którym otacza się dziś ludzkość. Jasne, możemy też przestać mówić. 

Proponując egzamin maturalny ze sztucznej inteligencji, Sankowski miesza więc systemy walutowe: społeczeństwo to nie ośrodek IDEAS. AI należy stawiać granice, a nie się do niej dostosowywać. Nie mogę się również zgodzić z moim redakcyjnym kolegą Michałem Duszczykiem, który, przywołując badania NASK – 81 proc. nauczycieli obawia się uzależnienia uczniów od sztucznej inteligencji – pisze w „Rzeczpospolitej”, że „lęk wynika często z braku wiedzy i poczucia utraty kontroli nad procesem nauczania”, oraz dostrzega: „problem w tym, że obawy wciąż są większe niż entuzjazm”. Odpowiem: i bardzo dobrze, że obawy są większe niż entuzjazm. Entuzjaści AI – by nie napisać wyznawcy – nie wiedzą tego, co historycy: postęp to zarazem rozwój, jak i dwie wojny światowe. To prawda: i skrajny opór wobec postępu może być mylący – Martina Heideggera zaprowadził do NSDAP, bo obawiający się bolszewizmu filozof nie zauważył, że nazizm jest wytworem tej samej nowoczesności. Tym bardziej dyskutujmy. Ale litości, nie odpowiadajmy na wszystko „więcej AI”. 

Cyfrowi giganci pchają samotnych dorosłych i nastolatków w ramiona chatbotów

Muzeum Auschwitz ostrzega: wygenerowane przez sztuczną inteligencję zdjęcia obozowych baraków fałszują historię, to brak szacunku dla ofiar. 

„Gazeta Wyborcza” podaje: „Nastolatkowie z Bydgoszczy przerobili zdjęcie koleżanki. Dodali jej twarz do zdjęcia nagiej dziewczyny uprawiającej seks. Wykorzystali narzędzia AI” (deepfake trafił do sieci, uczniowie staną przed sądem). 

Podobnych przykładów jest więcej. Cyfrowi giganci pchają samotnych – nastolatków i dorosłych – w ramiona chatbotów. „Tygodnik Powszechny” opisuje historię relacji ze sztuczną inteligencją, która zakończyła się samobójstwem 14-latka. 

Pod hasłem „matura ze sztucznej inteligencji” dostrzegam więc niepohamowany entuzjazm, ślepą wiarę w postęp, brak krytycyzmu, zgodę na kolonizację, normalizację czegoś, co normalne nie jest. Prędzej potrzebna jest edukacja medialna – choć umiejętność krytyki źródeł kształtuje porządnie nauczana historia. 

Grok, czyli sztuczna inteligencja zaszkodziła Konradowi Berkowiczowi i Krzysztofowi Bosakowi

Bohater filmu „Ona” („Her”, 2013 rok) – a w tej roli Joaquin Phoenix – zakochuje się w głosie systemu operacyjnego. Użyczyła mu go Scarlett Johansson. Swoją drogą, sztuczna inteligencja właśnie okradła aktorkę. Choć Johansson odrzuciła propozycję Sama Altmana, szefa OpenAI, by chatbot spółki mówił jej głosem, zaprogramowano go w ten sposób, że brzmi jak ona. Sprawa najpewniej znajdzie swój finał w sądzie. 

W każdym razie – w filmie „Ona” filmowa postać zakochała się w sztucznej inteligencji. Posłowie Konfederacji – Konrad Berkowicz i Krzysztof Bosak – pozdrawiają, „witają na pokładzie walki z polityczną poprawnością”, a nawet chcą jej nadać polskie obywatelstwo: obserwowaliśmy to, kiedy chatbot Grok „mówił” im dokładnie to, co chcieli usłyszeć. Z godziny na godzinę Grok radykalizował się. Aż w końcu na platformie społecznościowej X, która należy do Elona Muska, zaczął przeklinać, a nawet pochwalać Adolfa Hitlera. 

Czytaj więcej

Plus Minus

Michał Szułdrzyński: AI myśli lepiej od nas, ale w jednym nie zastąpi człowieka

Możemy mieć już tylko jedną, ostatnią przewagę nad sztuczną inteligencją.

Nie dziwi mnie, że to akurat posłowie Konfederacji – bo to partia darwinizmu społecznego – pompują AI-manię. Świat sztucznej inteligencji to pogłębiona atomizacja i koniec wspólnoty. 

Znany jest też mechanizm, który sprawił, że Berkowicz i Bosak potraktowali Groka niczym kumpla: z „Tygodnika Powszechnego” dowiedziałam się, że przewidział go w 1966 roku Joseph Weizenbaum, twórca Elizy, pierwszego chatbota – chodzi o to, że sztuczna inteligencja „przytakuje”, czyli potwierdza poglądy korzystającego z niej człowieka. Prof. Vincent F. Hendricks z Ośrodka Badania Baniek Informacyjnych Uniwersytetu Kopenhaskiego alarmuje: sztuczna inteligencja przyniesie „koniec wolnej woli” i „koniec człowieczeństwa, jakie znamy”. Ekspert mówi magazynowi: „AI sprawi, że będziemy jeszcze bardziej samotni. Przyjaźnie są trudne. Miłość jeszcze trudniejsza. A algorytmy pokazują: im mniej tarcia, tym dłuższe zaangażowanie. Więc AI dostosowuje się do tego. Efekt? Większe uzależnienie. Większa samotność. Zniekształcony obraz świata. Żegnaj, autonomio. A potem: żegnaj, demokracjo. Jesteśmy na drodze do technofeudalizmu”.

Napiszę mocniej: technofaszyzmu – bo czyż nie to obserwowaliśmy, kiedy Grok został spuszczony z łańcucha na stworzonej w Dolinie Krzemowej platformie, która należy do miliardera z wpływami (do niedawna) w Białym Domu? Za AI stoi wielki nieuregulowany kapitał.