Chiny uratują UE? Marek Magierowski

Nasza delegacja na szczyt G20 nie ma zamiaru rozmawiać na temat europejskiego funduszu pomocowego – obwieścił kilka dni temu wiceminister finansów ChRL Zhu Guangyao. Zgasił tym samym nadzieje liderów Unii Europejskiej, iż azjatycki smok przybędzie z odsieczą i wesprze bankrutujące kraje Starego Kontynentu.

Na szczycie w Cannes Europa występuje bodaj po raz pierwszy w roli petenta. Nie równorzędnego partnera dla USA, nie mentora państw zaliczanych do tzw. rynków wschodzących, lecz poobijanego szlachciury w wyblakłym surducie, który przehulał cały swój majątek i ucieka przed wierzycielami.

Dwa lata temu, gdy przy głośnych fanfarach podpisywano w stolicy Portugalii pamiętny traktat, José Manuel Barroso, Angela Merkel i Nicolas Sarkozy zapewniali, że oto rozpoczyna się nowa era: Europa miała wkrótce się stać potęgą polityczną, ekonomiczną oraz technologiczną, miała wyprzedzić w rozwoju Stany Zjednoczone i skutecznie bronić się przed naporem Chin. Owszem, dla Europy zaczęła się nowa epoka: smuty i upokorzeń. Znamienny jest już sam fakt, że na unijne supliki odpowiedział chiński polityk w randze... wiceministra. Twórcy traktatu lizbońskiego nie tak zapewne wyobrażali sobie nowy rozkład figur na światowej szachownicy.

Głęboki namysł w genach

Unia zwróciła się do kilku państw z sugestią udziału w Europejskim Funduszu Stabilności Finansowej, który pełni funkcję koła ratunkowego dla krajów obciążonych zbyt dużym zadłużeniem. Chiny były naturalnym adresatem: blask ich rezerw walutowych, w wysokości 3,2 bln dolarów, jest tak silny, iż dociera nawet do Paryża i Berlina. Grzechem byłoby nie wykorzystać tych pieniędzy, w dodatku w tak szczytnym celu, jakim jest ocalenie UE. Tuż po ostatnim brukselskim szczycie szef EFSF Klaus Regling udał się do Pekinu, gdzie przekonywał chińskich towarzyszy, aby ci wysupłali nieco grosza na potrzeby Greków i Portugalczyków.

Chińczycy nie uczyniliby zresztą tego bezinteresownie – Europa jest dla nich największym partnerem handlowym, zależy im więc na tym, by była w dobrej kondycji i nadal kupowała chińskie produkty. Poza tym Pekin mógłby zażądać za ewentualną pomoc pewnych koncesji: uznania Chin za gospodarkę wolnorynkową (co zmieniłoby ich status prawny w sporach handlowych), zniesienia embarga na eksport sprzętu wojskowego, czy wreszcie zaprzestania krytyki chińskich "standardów" w dziedzinie praw człowieka.

Chińczycy jednak nie spieszą się z deklaracjami, bo po pierwsze, nie muszą, a po drugie, "polityka głębokiego namysłu" jest wpisana w ich geny. Jeśli przywódcy ChRL zdecydują się pomóc Europie, muszą wiedzieć, jakie im to przyniesie korzyści w ciągu najbliższych 50 lat. Chińscy komuniści nie zadowolą się nagrodą w postaci kilku ciepłych słów ze strony prezydenta Francji czy entuzjastycznych nagłówków w niemieckich gazetach.

Ryzykowna pomoc

Chiny wykładają wprawdzie ogromne sumy na inwestycje w Afryce i Ameryce Łacińskiej, lecz w tym wypadku profity są widoczne gołym okiem: Państwo Środka uzyskuje dostęp do złóż surowców, poszerza swoje rynki zbytu i zdobywa poparcie mniejszych krajów dla własnych geopolitycznych projektów, co przekłada się potem choćby na wyniki głosowań w ONZ.

"Gospodarcza siła pomaga reżimowi w osiąganiu kilku ważnych celów: utrzymania się w siodle, dopieszczania społeczeństwa i budowania globalnej reputacji Chin" – pisze amerykański sinolog David M. Lampton w książce "The Three Faces of Chinese Power: Might, Money and Minds" ("Trzy oblicza chińskiej potęgi: siła, pieniądze, umysły"). Pomoc dla Europy byłaby dla Pekinu ryzykowna: poprawiłaby wprawdzie wizerunek Państwa Środka, z drugiej jednak strony konkretna, finansowa rekompensata mogłaby się okazać iluzoryczna. Czym innym jest bowiem wiercenie szybów naftowych w Sudanie, a czym innym kupowanie obligacji, które za chwilę mogą okazać się toksyczne.

Dlatego chińscy oficjele powtarzają w ostatnich dniach niczym mantrę: Europa musi najpierw pomóc sama sobie. Ten przekaz jest zresztą skierowany nie tyle do społeczności międzynarodowej, ile do własnej opinii publicznej. "To nasze największe zmartwienie: jak wytłumaczyć taką decyzję zwykłym ludziom" – mówi w wywiadzie dla "Financial Times" Li Daokui, członek tamtejszej rady polityki pieniężnej.

Jeśli do wspólnej europejskiej sakiewki nie chcą się już dokładać bogaci Niemcy, dlaczego powinni to robić biedni wieśniacy z Syczuanu. Komentator "Frankfurter Allgemeine Zeitung" przypomniał w tym kontekście opór niektórych polityków w Bratysławie, którzy nie mogli pojąć, dlaczego słowaccy emeryci, dostający co miesiąc 400 euro, mieliby finansować Grekom emerytury w wysokości 1200 euro. "Niemcy domagają się, aby rachunek za błędy Europejczyków zapłaciła reszta świata" – stwierdza bez ogródek Sebastian Mallaby, ekonomista i analityk nowojorskiego Council on Foreign Relations.

Głos chińskiego ludu

Tymczasem chińscy komuniści wbrew pozorom muszą się coraz bardziej liczyć z głosem ludu. Na popularnym portalu internetowym Weibo (odpowiedniku Twittera) zaroiło się od krytycznych komentarzy na temat ewentualnego wsparcia Chin dla UE. Niektórzy piszą o "nadzianej Europie", która chce ich po kryjomu oskubać, inni o gigantycznym oszustwie. Pamiętajmy, iż antyzachodnie resentymenty są w Chinach bardzo żywe i sięgają korzeniami co najmniej do powstania bokserów z przełomu XIX i XX wieku.