Ważny element unii bankowej

Parlament Europejski przegłosował wczoraj rozporządzenie w sprawie jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków (Single Resolution Mechanism – SRM), drugiego filaru europejskiej unii bankowej – pisze deputowana do Parlamentu Europejskiego.

Pierwszy filar unii bankowej, jednolity mechanizm nadzoru (Single Supervisory Mechanism – SSM), uprawnia organ nadzorczy działający w strukturach Europejskiego Banku Centralnego (European Central Bank), do sprawowania kontroli nad bankami prowadzącymi działalność w strefie euro oraz nad bankami w państwach członkowskich spoza strefy euro, które na zasadzie dobrowolności zdecydowały się na objęcie nadzorem EBC. W chwili obecnej są już w toku działania przygotowawcze związane z wprowadzeniem w życie SSM jesienią 2014 r.

Fundusz naprawczy ?– kluczowy element

Jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji ustala procedury decyzyjne realizowane na szczeblu europejskim umożliwiające podejmowanie natychmiastowego działania w przypadku, gdyby bank lub grupa bankowa znalazła się w trudnej sytuacji. Stwarza także niezbędny fundusz na poziomie europejskim. Całość mechanizmu powstaje dwutorowo.

Po pierwsze, jest to rozporządzenie określające zasady funkcjonowania SRM (uzgodnione wspólnie przez Parlament Europejski, Komisję Europejską oraz Radę UE). Po drugie, są to przepisy regulujące funkcjonowanie jednolitego funduszu naprawczego (Single Resolution Fund – SRF) powstającego w drodze porozumienia międzyrządowego (inter-governmental agreement – IGA), z pominięciem bezpośredniego zaangażowania Parlamentu Europejskiego (Parlament uczestniczył w pracach nad IGA w charakterze obserwatora).

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie SRM jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji stosuje się we wszystkich państwach członkowskich objętych jednolitym mechanizmem nadzoru. Obejmuje więc banki prowadzące działalność zarówno w strefie euro, jak i w państwach członkowskich spoza tej strefy, które zgodziły się dobrowolnie na objęcie jednolitym nadzorem (tzw. opt-ins).

Kluczowym elementem nowego mechanizmu jest utworzenie jednolitego funduszu naprawczego, tj. rezerwy finansowej powstałej ze składek wniesionych przez sektor bankowy każdego uczestniczącego w mechanizmie państwa członkowskiego.

W ciągu ośmiu lat wielkość funduszu osiągnie poziom co najmniej 1 proc. wartości depozytów gwarantowanych wszystkich banków państw członkowskich objętych SRM, tj. 55 mld euro. Początkowo fundusz będzie podzielony na części odpowiadające składkom wniesionym przez sektory bankowe każdego uczestniczącego państwa członkowskiego z osobna. W dalszej kolejności składki te będą stopniowo uwspólniane, przy czym 40 proc. zasobów finansowych dostępnych w pierwszym roku funkcjonowania funduszu będzie stanowiło część wspólną. Uwzględnia się również możliwość podniesienia składek na fundusz ex post w sytuacji, gdy środki finansowe potrzebne do pokrycia strat okażą się niewystarczające.

Ponadto, aby zapewnić efektywne i dostateczne finansowanie jednolitego funduszu naprawczego, Rada ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji jest upoważniona do kontraktowania alternatywnych źródeł finansowania funduszu, mając na uwadze utrzymanie jego zdolności kredytowej. Dlatego w razie potrzeby będą podejmowane niezbędne działania pozwalające na zwiększenie zdolności kredytowej jednolitego funduszu naprawczego.

Szczegółowe przepisy określające funkcjonowanie SRF, obejmujące również zasady korzystania z powiększonej zdolności kredytowej, będą uregulowane w porozumieniu międzyrządowym. Porozumienie państw członkowskich w sprawie większej zdolności kredytowej powinno być gotowe już wkrótce.

Sesje plenarne ?i wykonawcze rady

Naczelnym elementem jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków jest wspomniana już Rada ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji.

Część składu rady: dyrektor wykonawczy oraz czterech innych pełnoetatowych członków (przyjętych do rady na podstawie ich osiągnięć i umiejętności zawodowych, wiedzy o bankowości oraz finansach, a także doświadczenia związanego z nadzorem finansowym i przepisami finansowymi) – stanowią stali członkowie. Pozostałymi członkami rady będą przedstawiciele krajowych organów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji państw członkowskich, których dotyczy decyzja o restrukturyzacji lub uporządkowanej likwidacji (będą oni zasilać radę w zależności od podejmowanych decyzji).

Europejski Bank Centralny i Komisja Europejska mianują przedstawicieli upoważnionych do uczestnictwa w spotkaniach rady w charakterze obserwatorów. W spotkaniach rady w charakterze obserwatora może uczestniczyć również Europejski Organ Nadzoru Bankowego (European Banking Authority).

Rada jest uprawniona do inicjowania procedury restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków lub grup bankowych, które jej podlegają. W ciągu 24 godzin od przyjęcia przez radę planu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji Komisja może plan zaakceptować lub zgłosić do niego zastrzeżenia. Jeśli Rada UE zatwierdzi wniosek Komisji o modyfikację planu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, rada jest zobowiązana uwzględnić zaproponowane zmiany.

Rada odpowiada za swoje działania przed Parlamentem Europejskim, Radą UE oraz Komisją Europejską. Ma obowiązek na bieżąco informować o swoich działaniach te instytucje, jak również parlamenty uczestniczących państw członkowskich oraz Europejski Trybunał Obrachunkowy (European Court of Auditors).

Rada działa poprzez sesje plenarne (plenary sessions) oraz sesje wykonawcze (executive sessions). Podczas swoich sesji plenarnych będą podejmowane różnorodne decyzje, włącznie z tymi o charakterze administracyjnym (przyjęcie rocznego programu prac rady, kontrola rocznego budżetu, przyjęcie rocznego sprawozdania z działalności rady, zasady finansowania itd.). Jednakże przedmiotem sesji plenarnej będzie także przyjęcie planów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w przypadku, gdy wymagana pomoc finansowa z funduszu naprawczego przekroczy 5 mld euro.

Jeśli wykorzystanie funduszu w 12-miesięcznym okresie kroczącym osiągnie łączną kwotę 5 mld euro netto, sesja plenarna będzie miała na celu jedynie oszacowanie zastosowanych instrumentów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz przedstawienie wytycznych, które będą podstawą późniejszych decyzji dotyczących restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji podejmowanych podczas sesji wykonawczej. Podczas sesji plenarnej będą także zapadać decyzje w sprawie konieczności nadzwyczajnego podniesienia ex post składek do jednolitego funduszu naprawczego, dobrowolnych pożyczek w ramach porozumień finansowych, jak również w sprawie wzajemnych krajowych mechanizmów finansowania. Podczas sesji wykonawczych będą podejmowane decyzje w kwestiach dotyczących restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w zakresie wykraczającym poza sesje plenarne.

Jeśli rozważane jest podjęcie działań naprawczych w odniesieniu do podmiotu z danego państwa członkowskiego, członek rady wyznaczony przez to państwo członkowskie będzie uczestniczyć w procesie podejmowania decyzji. Jeżeli jednak porozumienie w drodze osiągnięcia konsensu nie będzie możliwe, decyzja zostanie podjęta w trybie większości zwykłej głosów członków rady.

W przypadku podejmowania decyzji o restrukturyzacji o zasięgu transgranicznym krajowy organ ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji macierzystego państwa członkowskiego, jak również krajowe organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji goszczących państw członkowskich (na których terytorium prowadzą działalność jednostki zależne lub podmioty objęte skonsolidowanym nadzorem), będą także uczestnikami procesu decyzyjnego. Jeśli stali członkowie rady wraz z wcześniej wymienionymi członkami nie osiągną porozumienia w drodze konsensu, decyzja zostanie podjęta w trybie większości zwykłej wyłącznie głosami dyrektora wykonawczego oraz czterech pozostałych stałych członków rady.

Zakaz dyskryminacji

Wydaje się, że pozycja państw członkowskich spoza strefy euro jest wystarczająco chroniona w rozporządzeniu w sprawie jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Dotyczy to zarówno państw członkowskich, które na zasadzie dobrowolności uczestniczą w unii bankowej, jak i państw członkowskich, które decydują się pozostać poza nowym systemem.

Interesy państw członkowskich spoza strefy euro, które zgodziły się dobrowolnie na objęcie nadzorem oraz jednolitym mechanizmem restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, są chronione przez włączenie tych państw w proces podejmowania decyzji, jeśli dotyczą one banków prowadzących działalność na ich terytorium. Chodzi zarówno o banki będące ich własnymi instytucjami, jak i o jednostki zależne od instytucji w macierzystych państwach członkowskich.

Interesy państw członkowskich nieobjętych jednolitym mechanizmem restrukturyzacji zostały również zabezpieczone. Rozporządzenie zawiera klauzulę o zakazie dyskryminacji, która mówi, że banki nie mogą być dyskryminowane ze względu na narodowość lub miejsce prowadzenia działalności. Ponadto klauzula wymaga, aby należycie uwzględniać interes państw członkowskich znajdujących się poza jednolitym mechanizmem restrukturyzacji w przypadku transgranicznych działań naprawczych.

Poważnym problemem dla państw spoza strefy euro jest oczywiście kwestia dostępu do wsparcia finansowego w razie potrzeby sięgnięcia poza wspólny fundusz naprawczy. Państwa członkowskie strefy euro mogą się uciec do europejskiego mechanizmu stabilizacyjnego. Wprowadzenie do rozporządzenia możliwości pożyczania przez fundusz naprawczy środków na rynkach finansowych łagodzi do pewnego stopnia to ograniczenie w odniesieniu do państw spoza obszaru wspólnej waluty.