Andrzej Sławiński: Europejska innowacyjność potrzebuje Europy

Europa długo żyła jak w puchu. Od zakończenia wojny trwał – pod parasolem nuklearnym USA – jej ekonomiczny rozkwit. Zapoczątkował go napływ amerykańskich kapitałów i technologii, a wzmocniła europejska integracja. Sukces jednak rodzi samozadowolenie. Jego oczywistym symptomem było utrzymywanie do dzisiaj unijnego budżetu na poziomie tylko 1 proc. PKB. Powoduje to, że co kryzys, to Europa traciła czas na zastanawianie się, jak zwołać pospolite ruszenie. Jest to ważna przyczyna i tego, że teraz, pomimo rosnącego zewnętrznego zagrożenia, rodzącego potrzebę odzyskania przez Europę jej technologicznej innowacyjności, dzieje się to stosunkowo powoli.

Szkoda, że przyczyną starań o jej odzyskanie musiała stać się dopiero wojna w Ukrainie, ale tak właśnie bywało w przeszłości. Pierwsze instytucje, które skutecznie promowały innowacyjność tworzono w krajach, które musiały sprostać zewnętrznym zagrożeniom. Amerykańska DARPA (Defense Advanced Research Project Agency) powstała w 1958 r., by USA zdołały wygrać zimną wojnę, co się udało. Rzut oka na mapę wystarczy, by widzieć, dlaczego wśród krajów, które najwcześniej zaczęły unowocześniać swoje gospodarki były Izrael, Finlandia i Korea Południowa. Wszystkie wiedziały, że przetrwają tylko wtedy, gdy zdobędą przewagę technologiczną.

Czytaj więcej

Orzeł Innowacji

W globalnym wyścigu innowacji regulacje UE wiążą nogi jednorożcom

Budowany przez dekady ekosystem startupów w USA i chiński system masowego tworzenia technologiczn...

Przespane dekady Europy

Ekonomiczne konsekwencje długiego snu Europy widać gołym okiem. Udział firm technologicznych w gospodarkach UE jest niepokojąco mały. Na dodatek niemała ich część przenosi się do USA, gdzie mają większe rynki zbytu i łatwiejszy dostęp do finansowania. Dotyczy to nawet państw skandynawskich, które pod względem innowacyjności i rozwoju rynków kapitałowych są w Europie najbardziej „amerykańskie”.

Dlaczego Europa to wszystko przespała? Często, wręcz odruchowo, zakłada się, że za bieg zdarzeń odpowiadają rządy. W tym jednak przypadku wynikało to w znacznej części z decyzji biznesu. Wielkie europejskie koncerny, podobnie jak japońskie, długo nie dostrzegły wagi zmiany, która następowała w roli, jaką pełni oprogramowanie. A ono z dodatku do dóbr przemysłowych przemieniło się w samodzielny produkt w materialnym opakowaniu, jak jest w przypadku komputerów i smartfonów.

Długie ignorowanie tej zmiany ograniczało w Europie i Japonii popyt na programistów, wysokość ich płac i w ogóle rozwój branży. Japonia szybciej dostrzegła, że jej technicznie doskonałe samochody i elektronika użytkowa stają się coraz bardziej opakowaniem dla zawartego w nich oprogramowania. Europejskie firmy dłużej to ignorowały, w związku z czym są dzisiaj w 80 proc. zależne od importu oprogramowania.

Za małe zyski firm technologicznych w Europie

Co jest głównym problemem Europy? Nie to, że rządy za mało wydają na badania i rozwój (R&D). Udział takich wydatków w PKB jest w UE i USA podobny (0,7 proc.). Głównym problemem Europy jest to, że wydatki biznesu na R&D są o połowę mniejsze niż w USA, a z tej połowy aż połowa jest przeznaczana na R&D w tradycyjnych przemysłach, których rynki zbytu już nigdy nie będą rosły tak szybko jak kiedyś.

Tymczasem zawsze tak było, że tym, co umożliwiało wzrost gospodarczy był postęp technologiczny, który stwarzał szanse na zyskowne inwestycje w produkcję nowych dóbr z rosnącymi szybko rynkami zbytu – co przynosi spadek jednostkowych kosztów, a tym samym wzrost wydajności i zysków. Niestety w Europie zdążyło już powstać negatywne sprzężenie zwrotne pomiędzy powolnym rozwojem firm technologicznych i ich słabymi często perspektywami zbytu. I trudno się dziwić. Niełatwo zwiększać produkcję i sprzedaż w sytuacji, gdy wspólny europejski rynek dzieli sporo różnorodnych barier, a ich wpływ – jak szacuje MFW – jest odpowiednikiem 45 proc. ceł importowych.

Trudność zwiększania skali produkcji i zysków sprawia, że europejskie firmy technologiczne przeznaczają na R&D tylko 4 proc. swoich dochodów ze sprzedaży, podczas gdy amerykańskie 12 proc. To efekt tego, że zyski europejskich firm technologicznych są tylko 3 proc. wyższe niż w tradycyjnych przemysłach, a w USA ta różnica wynosi aż 7 proc.