Bizneswoman w świecie islamu

W Turcji mówią o niej pani G., albo Królowa Opon, bo od oponiarskiego biznesu zaczęła. Ale jej kariera nie ma nic z baśni z tysiąca i jednej nocy. Musiała się uczyć, kiedy koleżanki chodziły na pokazy mody, a potem zatrudnić w jednej z firm rodzinnych i zacząć od najmniej spektakularnego zajęcia – księgowości. Wbrew bowiem muzułmańskim obyczajom dziadek wybrał ją na swoją następczynię.

Jak Guler Sabanci, prezes największej grupy finansowo-przemysłowej Turcji, funkcjonuje w męskim świecie biznesu? – Było trudno przez pierwszych pięć lat. Ale kiedy przełamała psychiczną barierę, nie było siły, która mogłaby ją zatrzymać. Przyznaje, że w patriarchalnym społeczeństwie Turcji nadal jest ewenementem. – Turcja nie jest wyjątkiem. Pamiętam, jak w latach 80. w Londynie nie wpuszczano kobiet do klubów w City. A przecież w biznesie powinien się liczyć przede wszystkim efekt działalności, a nie to, czy został osiągnięty przez mężczyznę, czy kobietę. Holding, którym dziś zarządza, stworzył jej dziadek Haci Omera w latach 40. Zbudował imperium dzięki wsparciu władz i ulgom podatkowym. Guler, absolwentka Bosphorus University, pracę w rodzinnym konglomeracie podjęła w 1978 roku.

– Zaczęłam od uciążliwej papierkowej roboty, ale dzięki niej zrozumiałam przepływ finansów w firmie – wspomina. Najbardziej lubiła wypełnianie dokumentów w dziale zakupów. Potem awansowała na stanowisko dyrektora generalnego w Kord Kordbezi – należącej do rodziny firmie produkującej w Izmirze komponenty do opon. Dzisiaj Kord jest największym na świecie producentem nylonowej siatki służącej do wzmacniania opon. Ma osiem fabryk w Azji, w Europie i w Ameryce Łacińskiej.

Najpierw dziadek przekazał zarządzanie rodzinnym imperium wujkowi Guler – Sakipowi Sabanci. Kiedy ten w 2004 roku uznał, że nie jest już w stanie kierować wycenianym wówczas na 12 mld dol. koncernem, dał jasno do zrozumienia rodzinie, że nie widzi na tym stanowisku żadnego ze swoich młodszych braci. Guler była najstarsza z sześciorga wnucząt i wybór padł na nią.

To był szok i dla tureckiego biznesu, i dla męskiej części klanu, chociaż nikt nie miał wątpliwości, że nie ma lepszego kandydata na to stanowisko. – Zastanawiałam się, czy nie rzucić wszystkiego – przyznaje teraz. – Ale dałam radę. Szybko weszła do elitarnej tureckiej organizacji biznesowej. – To wszystko dzięki moralnemu wsparciu Sakiba – mówi. Kiedy umarł, władze uznały go za bohatera narodowego i został pochowany z należnymi honorami. Sabanci jako pierwsi, przy wsparciu McKinseya, wprowadzili w Turcji nowoczesne metody zarządzania. Przez ponad 60 lat istnienia firmy nie było w niej ani jednego strajku. Teraz Guler chce przekształcić holding w prawdziwą globalną korporację.

Jej pierwszą decyzją w firmie było danie wyboru rodzinie: albo zarządzają firmą, albo są akcjonariuszami. Kilku kuzynów odeszło. Ze wszystkimi rozstawała się po przyjacielsku. Podobnie czyniła z kontrahentami. Joint venture z Toyotą rozpadło się, bo Japończycy uznali, że skoro funkcjonuje znakomicie, to trzeba potroić produkcję i eksportować do Europy, a zysk nie jest ważny.

– Trzeba było więc się rozstać. Ale nadal jesteśmy dystrybutorem Toyoty w Turcji. Podobnie odbyło się wyjście z joint venture z Danone, którego wyroby są sprzedawane w sieci Carrefour – Holding Sabanci jest współwłaścicielem.

W zarządzaniu Guler zachowuje się jak amerykański menedżer, wierzy w pracę zespołową i słucha. Chętnie też współpracuje z zagranicznymi korporacjami. Ma wspólną firmę z producentem opon Bridgestone, chemicznym koncernem DuPont, producentem żywności Kraftem, Mitsubishi, Dresdner Bankiem, Carrefourem, Philipem Morrisem, niemieckim HeidelbergCementem i IBM.

Ale dumą rodziny Sabanci jest firma Temsa – drugi co do wielkości producent autobusów w Europie, należy do niego 7 proc. rynku. Zdaniem Guler Sabanci w roku 2010 powinno to już być 10 procent, a to dlatego, że Temsa produkuje średnie autokary, na które akurat jest popyt.

Sabanci Holding i 13 firm z jego portfela, w których ma pakiet kontrolny, są notowane na giełdzie w Stambule. Kiedy w Turcji wybucha kolejny kryzys finansowy, nawet tak głęboki, jak w roku 2001, kiedy to MFW musiał wpompować w tamtejszą gospodarkę 16 mld dol., Sabanci wyszedł z niego obronną ręką.

Teraz Guler Sabanci zapowiada, że powoli będzie starała się ograniczyć udział w sektorze finansowym, aby pozyskać pieniądze na sfinansowanie nowych wyzwań. Planuje przejmowanie firm w Turcji, ale i w Europie Wschodniej.

– Ten kraj uczynił mnie bogatą, dlatego mam obowiązek mu się zrewanżować. Kiedy w Adanie, rodzinnym mieście klanu władzom nie wystarczyło pieniędzy na dokończenie budowy meczetu, Sabanci podrzuciła kilka milionów dolarów. Meczet stoi. Takie darowizny powtarzały się w innych miastach Turcji, ostatecznie rodzina postanowiła uporządkować system wsparcia i stworzyła fundację Vaksa, której np. babcia Guler zapisała cały majątek, a sama Guler dorzuciła jeszcze ponad miliard dolarów.

35 szkół, wiele przedszkoli, żłobków, sierocińców, centrów kształcenia nauczycieli, program stypendialny dla niepełnosprawnych i fundusz, z którego wypłacane są nagrody dla najlepszych studentów w Turcji. Żeby mieć wpływ na jakość kształcenia wyższego w Turcji, Sabanci założyli osiem lat temu uniwersytet, dzisiaj drugi co do wielkości w Turcji.

Każdy student otrzymuje laptop, a ci, którzy studiują kierunki biznesowe, mają staże w firmach Sabancich, w Turcji albo gdzieś na świecie.

Muszą jednak poświęcić swój czas albo na pracę z dziećmi, albo dla ochrony środowiska lub praw człowieka. Kursy przygotowawcze do takiej działalności są obowiązkowe dla wszystkich. Uniwersytet Sabanci to najbardziej liberalna instytucja oświatowa w Turcji, gdzie otwarcie rozmawia się także o problemach, które są tu tabu – jak chociażby rzeź Ormian.