Czy Ukraina powinna brać przykład z Polski

Chociaż na wschodzie Ukrainy wciąż toczy się konflikt, szansa na dynamiczny rozwój kraju nie jest jeszcze całkiem zaprzepaszczona. Wydaje się, że prezydent Petro Poroszenko w przeciwieństwie do swoich poprzedników rzeczywiście ma zamiar przeprowadzić szeroko zakrojony program reform. Decyzja premier Ewy Kopacz o udzieleniu naszemu sąsiadowi pomocy w postaci kredytu 100 mln euro oraz propozycja dzielenia się doświadczeniami w zakresie reform administracji publicznej to nie tylko wyraz sąsiedzkiego wsparcia, ale i dążenia do poprawy relacji między tymi krajami.

Doing Business prawdę powie

Jakość i przejrzystość rządów oraz rozbudowana biurokracja to obszary, które na Ukrainie potrzebują najwięcej zmian. Właśnie dlatego nowemu rządowi w Kijowie powinno zależeć nie tylko na pozyskiwaniu wiedzy dotyczącej dobrych praktyk z Polski, ale również na możliwości korzystania z doświadczeń innych krajów.

Spostrzeżenia i opinie Gruzji oraz krajów bałtyckich (GBS) – państw, które z sukcesem przeprowadziły proces transformacji gospodarczej (w rankingu „Doing Business 2015" Banku Światowego ich osiągnięcia są wyżej oceniane niż dokonania Polski) – mogą okazać się niezwykle przydatne podczas wdrażania reform na Ukrainie. Popularność byłego prezydenta Gruzji Micheila Saakaszwilego oraz założonego przez niego Zjednoczonego Ruchu Narodowego wynika z faktu, że ugrupowanie to prowadziło politykę mająca na celu uproszczenie przepisów dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej.

Z raportu „Doing Business 2015" dowiadujemy się, że w Gruzji potrzeba tylko dwóch dni oraz dopełnienia dwóch procedur (ang. Double 2), żeby przedsiębiorstwo mogło zacząć działać. Na Litwie są to trzy dni i trzy procedury (ang. Double 3), w Estonii natomiast – cztery dni i cztery procedury (ang. Double 4).

Długa droga do budowy

Proces rejestracji działalności gospodarczej w tych państwach jest znacznie prostszy i krótszy niż w Polsce, gdzie zajmuje 30 dni oraz wymaga dopełnienia czterech procedur.

Znaczące różnice można zaobserwować także w kwestii rejestracji własności, uzyskiwania pozwoleń na budowę oraz prowadzenia handlu zagranicznego.

W Polsce rejestracja własności następuje po uprzednim dopełnieniu sześciu procedur (zajmuje to około 33 dni), podczas gdy w Gruzji konieczne jest wypełnienie jednej procedury (potrzeba na to około jednego dnia).

W przypadku pozwolenia na budowę sytuacja wygląda podobnie. W celu jego uzyskania w Polsce należy dopełnić 19 procedur, w Gruzji – zaledwie osiem. Handel międzynarodowy prowadzony przez polskie podmioty również napotyka więcej barier niż w państwach GBS. Najlepiej radzi sobie Estonia, która w rankingu Banku Światowego zajmuje szóste miejsce.

Skomplikowane podatki

Największym problemem Polski w kontekście prowadzenia działalności gospodarczej jest skomplikowany system podatkowy oraz rozrośnięta administracja. W tym obszarze Ukraina nie powinna brać z Polski przykładu – dokonanie 18 płatności związanych z uiszczaniem zobowiązań podatkowych zajmuje ok. 286 godzin.

W kategorii: administracja fiskalna, w raporcie „Doing Business 2015", Polskę oraz Litwę, lidera grupy GBS, dzieli 63 krajów (państwa te zajmują odpowiednio 87. i 24. miejsce). Ponadto firma konsultingowa TMF Group „wyróżniła" Polskę w kategorii „najbardziej skomplikowany system legislacyjny". W rankingu tym jest uwzględnionych 81 państw, a Polska zajęła niechlubne siódme miejsce. Ukraina uplasowała się na 25. pozycji.

Korzyści z zaciskania pasa

Państwa bałtyckie doświadczyły tzw. niekeynesowskich skutków zacieśniania polityki fiskalnej i mogą pochwalić się wieloma sukcesami w zakresie konsolidacji finansów publicznych. Wśród ekonomistów panuje zgoda, że długoterminowe korzyści balansują koszty poniesione w krótkim okresie w związku ze spadkiem tempa wzrostu produkcji.

Jak sugeruje jedno z niedawno przeprowadzonych badań, konsolidacja fiskalna może przyczynić się do przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego także w perspektywie krótkoterminowej. Te niekeynesowskie skutki można było zaobserwować w przypadku nowych państw członkowskich UE, a mianowicie krajów bałtyckich, w okresie przedakcesyjnym w latach 1995–2001.

Redukcja wydatków publicznych, w szczególności z tytułu wynagrodzeń pracowników administracji państwowej oraz zasiłków i wsparcia państwowego, pozytywnie wpływa na wartość eksportu netto, poziom inwestycji, oszczędności krajowych oraz konsumpcji prywatnej,.

Estonia jest niekwestionowanym liderem w tym zakresie. W latach 2004–2013 wskaźnik długu publicznego do PKB tego państwa nie przekroczył 10 proc., a w 2014 r. wyniósł 10,2 proc. (dane Międzynarodowego Funduszu Walutowego). Mimo że kryzys finansowy wiązał się z koniecznością zwiększenia wydatków publicznych, rządowi Andrusa Ansipa udało się uniknąć nadmiernego poluzowania dyscypliny fiskalnej. Należy zauważyć, że w latach 2008 i 2009 wydatki udało się ponownie ograniczyć, głównie dzięki zyskom z dywidend oraz zyskom ze sprzedaży aktywów znajdujących się w posiadaniu państwa.

Polski dług publiczny rośnie nieustannie od końca lat 90. Dzieje się tak głównie ze względu na rozrośnięty sektor państwowy – przez ostatnie 20 lat wydatki państwowe stanowiły ponad 40 proc. PKB (dane MFW).

Co więcej, działalność szarej strefy w tym okresie znacznie się zwiększyła. Ma to związek przede wszystkim ze skomplikowanym systemem podatkowym (luka VAT wzrosła z 18 proc. całkowitych należności z tytułu tego podatku w roku 2010 do 25 proc. w 2012, i jest o 9 proc. wyższa niż średnia unijna).

Co więcej, redukcja długu publicznego w 2014 r. nie była wynikiem konsolidacji fiskalnej, ale wiązała się z arbitralnym przejęciem 35,6 mld euro aktywów prywatnych funduszy emerytalnych, które przeniesiono do sektora państwowego.