Okres zasiedzenia służebności na gruncie państwowym był dłuższy

Potwierdził to co do zasady Sąd Najwyższy w postanowieniu z 10 kwietnia 2008 r. (sygn. IV CSK 21/08). Uznał jednak, że jeśli nieruchomość była przez jakiś okres własnością Skarbu Państwa, to na poczet okresu zasiedzenia ubiegający się o zasiedzenie służebności może zaliczyć tylko połowę okresu posiadania przypadającego na ten okres.

W sprawie, której dotyczy wyrok, chodzi o zasiedzenie służebności związanej z dwiema liniami wysokiego napięcia będącymi własnością Zamojskiej Korporacji Energetycznej SA. Przechodzą one przez nieruchomość rolną o pow. 1,5 ha, która stanowi dziś własność Zbigniewa Z. Jedna linia biegnąca w poprzek tego gruntu ma oparcie w dwu posadowionych na nim słupach, druga nie ma na nim oparcia.

Linie wybudował w 1972 r. poprzednik prawny ZKE bez formalnego uzyskania praw do korzystania z gruntu. Ten zaś wchodził wówczas w skład gospodarstwa rodziców Zbigniewa Z. W 1975 r., ponieważ żadne z ich dzieci nie pracowało w rolnictwie ani nie miało kwalifikacji rolniczych, rodzice przekazali gospodarstwo na własność państwa za emeryturę. W 1999 r. Zbigniew Z. kupił znajdujące się jeszcze w ręku Skarbu Państwa grunty, które należały do tego gospodarstwa, m.in. nieruchomość z liniami energetycznymi.

Obecność słupów utrudnia uprawę roli ciągnikiem. Linie energetyczne uczynią też mniej opłacalnym zamierzenie obecnego właściciela, który chce zalesić działkę ze wsparciem ze środków UE. Pod linią wysokiego napięcia – zgodnie z obowiązującymi przepisami – musi być wolny od drzew pas gruntu o szerokości około 15,5 m, co oznacza w tym wypadku wyłączenie z zalesienia mniej więcej 35 arów.

W 2003 r. Zbigniew Z. zwrócił się do właściciela linii o wynagrodzenie za korzystanie z jego gruntu. Korporacja odpowiedziała wniesieniem do sądu sprawy o stwierdzenie zasiedzenia na swoją rzecz służebności gruntowej.

Istota takiej służebności polega na korzystaniu z cudzego gruntu zajętego przez słupy podtrzymujące linie energetyczne, stacje trafo itp., a także z prawa dostępu do nich w celu ich konserwacji, naprawy czy wymiany. Sąd I instancji uwzględnił wniosek ZKE, a sąd II instancji zaakceptował ten wyrok. Obie instancje uznały, że zostały spełnione wszystkie przesłanki zasiedzenia, w tym wymagany przez art. 172 kodeksu cywilnego okres samoistnego posiadania przez ZKE i jej poprzedników prawnych służebności obciążającej nieruchomość Zbigniewa Z. Sądy przyjęły wobec tego, że 30-letni okres posiadania służebności, rozpoczęty w 1972 r., zakończył się zasiedzeniem w 2002 r.

Taką ocenę zakwestionował w skardze kasacyjnej od tego wyroku rzecznik praw obywatelskich.

Rzecznik zgodził się z sądami, że mimo znacznej odległości między nieruchomością władnącą (tu: będącą własnością ZKE) a obciążoną (tu: gruntem Zbigniewa Z.) dopuszczalne jest ustanowienie i nabycie służebności, w tym przez zasiedzenie. Jednakże sądy pominęły okoliczność o zasadniczym znaczeniu dla tej sprawy. Tę mianowicie, że nieruchomość, którą miałaby ta służebność obciążać, była w okresie od 1975 r. do 1999 r. własnością Skarbu Państwa. Do jej zasiedzenia ma więc zastosowanie art. 10 ustawy z 28 lipca 1990 r. o zmianie k.c.

W myśl tego przepisu, jeżeli przed 1 października 1990 r. istniał stan, który wyłączał zasiedzenie nieruchomości państwowej, a według przepisów obowiązujących aktualnie prowadzi on do zasiedzenia, termin zasiedzenia ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan prowadzący do zasiedzenia istniał przed tą datą, lecz nie więcej niż o połowę. Inaczej mówiąc, na poczet okresu zasiedzenia zalicza się okres posiadania nieruchomości państwowej sprzed 1 października 1990 r., ale nie więcej niż 1/2 aktualnego okresu zasiedzenia. Wymagany zatem w tym wypadku 30-letni okres zasiedzenia służebności na rzecz Zamojskiej Korporacji Energetycznej jeszcze nie upłynął.

Takiego zdania był też Sąd Najwyższy, który uwzględnił skargę kasacyjną rzecznika. Uchylił postanowienia sądów obu instancji i oddalił wniosek ZKE.

Firmie pozostaje więc albo dogadać się ze Zbigniewem Z., albo oczekiwać wniesienia przezeń sprawy do sądu o przyznanie rekompensaty za korzystnie z gruntu.