„Kryzys energetyczny oraz inwazja Rosji na Ukrainę wymagają pilnych działań na rzecz ograniczenia zależności polskiej gospodarki od importu rosyjskich surowców energetycznych. Zmniejszenie zapotrzebowania na paliwa kopalne zależy w ogromnej mierze od zredukowania potrzeb energetycznych kraju. Olbrzymi i wciąż niewykorzystany potencjał oszczędności energii drzemie w budynkach, które obecnie odpowiadają za około 40 proc. zużycia energii w Polsce. Dlatego apelujemy o postawienie tematu zwiększania efektywności energetycznej budynków w centrum programu polskiej polityki energetycznej zmierzającej do uniezależnienia się od importu surowców energetycznych z Rosji i transformacji gospodarki w kierunku zeroemisyjnym” – z takim apelem do premiera Mateusza Morawieckiego zwróciła się grupa ponad 20 organizacji, to m.in. Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego PLGBC, Konfederacja Lewiatan, Narodowa Agencja Poszanowania Energii czy Stowarzyszenie Producentów Wełny Mineralnej Szklanej i Skalnej.
Sygnatariusze podkreślili, że oczywistą odpowiedzią na wyzwania związane z katastrofą klimatyczną i rosyjską agresją jest dywersyfikacja dostaw paliw oraz rozwój odnawialnych źródeł energii, ale równie ważne jest przyspieszenie inwestycji w efektywność energetyczną budynków.
To właśnie poprawa efektywności jest jednym z kluczowych elementów polityki uniezależniania się od importu paliw kopalnych, jest też najbardziej efektywnym kosztowo sposobem zaspokojenia zapotrzebowania na energię. Zaniechanie działań będzie oznaczać wysokie koszty produkcji energii i opłat za emisje dla całego społeczeństwa.
Dlatego autorzy apelu, doceniając postulat poprawy efektywności energetycznej w przyjętej w marcu przez rząd aktualizacji Polityki Energetycznej Polski do 2040 r., zwrócili uwagę na potrzebę przyspieszenie prac nad pakietem konkretnych rozwiązań, w tym wprowadzenie zachęt dla obywateli do głębokiej modernizacji energetycznej budynków, zwiększenie kwoty dofinansowania i intensywności wsparcia działań termomodernizacyjnych, uproszczenie zasad ubiegania się o wsparcie w ramach rządowych programów. Zestaw narzędzi wsparcia modernizacji budynków musi tworzyć on spójny system, realnie zachęcający społeczeństwo do inwestycji w efektywność energetyczną.
Apel polskich organizacji wpisuje się w szersze postrzeganie problemu i świadomość konieczności szybkich działań. Firma konsultingowa Cambridge Econometrics przygotowała na zlecenie European Climate Foundation raport, w którym oszacowała, że dzięki renowacji budynków i pompom ciepła Europa do 2030 r. mogłaby zmniejszyć import rosyjskiego gazu o 25 proc., co przekładałoby się na 15 mld euro w skali dekady.
Polityka Unii Europejskiej również zakłada dywersyfikację dostaw surowców i przyspieszenie inwestycji w odnawialne źródła energii, a z drugiej strony poprawę efektywności energetycznej budynków i ograniczenie wykorzystywania paliw kopalnych do ogrzewania – bo na to przypada 40 proc. zużycia energii w Unii. Jednocześnie budownictwo odpowiada za 36 proc. emisji gazów cieplarnianych.
Według analiz Cambridge Econometrics inwestycja w energooszczędne budownictwo przyniosłaby więcej korzyści, m.in. przełożyłaby się na stworzenie 1,2 mln miejsc pracy do 2050 r. (głównie w budownictwie i energetyce) i zwiększenie europejskiego (UE plus Wielka Brytania) PKB o 1 proc. Rachunki za energię mogłyby spaść o połowę w perspektywie 2050 r. – to oznacza zwiększenie dochodu rozporządzalnego obywateli.
Eksperci Cambridge Econometrics rekomendują, by ogrzewanie budynków mieszkalnych oparte było na energii elektrycznej – uważają, że stosowanie zielonego wodoru nie przyniesie podobnych korzyści społeczno-ekonomicznych. Ten rodzaj paliwa powinien być zarezerwowany dla sektorów, w których elektryfikacja nie jest możliwa.
Niezbędne są zatem programy zwiększające tempa renowacji budynków w kierunku poprawy charakterystyki energetycznej – obniżenia zapotrzebowania na prąd służący ogrzewaniu i chłodzeniu. Unijni decydenci muszą dokonać przeglądu prawodawstwa, by przyspieszyć przemianę – doprowadzenie do poprawy efektywności energetycznej i docelowo likwidacji nieefektywnych urządzeń grzewczych wykorzystujących gaz czy węgiel.
Eksperci przyznają, że modernizacja to duży wysiłek finansowy, przede wszystkim dla właścicieli nieruchomości, dlatego poza nakazami niezbędne jest wsparcie gospodarstw domowych o niższych dochodach. Niezbędne jest też zadbanie o potencjał wykonawczy instalacji ogrzewania ze źródeł odnawialnych, takich jak pompy ciepła czy energia słoneczna.
– Nowoczesne budownictwo może istotnie przyczynić się do ograniczania importu gazu z Rosji, co jest nieodzowne w kontekście agresji tego państwa na Ukrainę. Potencjał do ścięcia zużycia gazu w budownictwie jest ogromny także w Polsce, pod warunkiem że znajdą się odpowiednie instrumenty wsparcia finansowego dla odbiorców gazu – powiedział Andrzej Rajkiewicz, wiceprezes Narodowej Agencji Poszanowania Energii. – Polska posiada długofalową strategię renowacji budynków, która zakłada odejście od paliw kopalnych, w tym gazu, jako podstawowych nośników energii przy renowacji budynków do 2030 r. W obecnej sytuacji musimy jednak znacznie zaostrzyć wymagania dotyczące eliminacji gazu ziemnego jako nośnika energii przy renowacji i zabronić jego wykorzystania w nowym budownictwie – podkreślił.
