Może się okazać, że umowa zawarta kilka lub kilkanaście lat temu w nowych realiach gospodarczych jest trudna do wykonywania, a obciążona nieruchomość może być wykorzystywana inaczej.
W takich sytuacjach zastosowanie ma art. 291 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim, jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, to właściciel nieruchomości obciążonej może za wynagrodzeniem żądać zmiany treści lub sposobu jej wykonywania. Żądanie takie nie może być kierowane, gdyby zmiana przyniosła niewspółmierny uszczerbek dla nieruchomości władnącej, czyli tej, której właściciel korzysta ze służebności. W orzecznictwie podawane są przykłady zmiany treści służebności. I tak zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 12 września 1988 r. (III CZP 79/88), zmiana sposobu służebności może polegać na przeniesieniu szlaku drożnego z działki dotychczas obciążonej na działkę sąsiednią, wchodzącą w skład tej samej nieruchomości. Odnosić się może również do zmiany treści służebności drogowej - zwłaszcza, jeżeli zmiana taka miałaby być przeprowadzona w ramach jednej nieruchomości.
Roszczenia przysługujące właścicielowi nieruchomości gruntowych w zakresie zmiany treści służebności, nie mogą być dostosowane do zmiany treści służebności osobistych. Ustawodawca przewiduje dwa kolejne przypadki. Zgodnie z pierwszym, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia (a więc już nie tylko zmiany zakresu) służebności za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność ta stała się szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Analogiczne żądanie - tylko bez wynagrodzenia, może być kierowane przez właściciela nieruchomości obciążonej, gdy służebność straciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie.
Wszystko to odnosi się też do służebności przesyłu, czyli takich, gdy przedsiębiorca korzysta z nieruchomości w celu zbudowania i utrzymywania urządzeń służących do przesyłania pary, gazu, energii elektrycznej lub urządzeń podobnych. Jeżeli taka nieruchomość zostanie nabyta przez zasiedzenie, to właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zmiany sposobu jej wykonywania, jeżeli jakaś ważna potrzeba gospodarcza powstała po posadowieniu tych urządzeń (uchwała SN z 2 czerwca 2010 r.). Ważna potrzeba gospodarcza może być w tym przypadku rozumiana różnie. Przede wszystkim może chodzić o zmianę w zakresie możliwości zagospodarowania nieruchomości obciążonej. Zmiana taka nie może przynieść niewspółmiernego negatywnego uszczerbku dla przedsiębiorcy przesyłowego i jego interesów.
Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi, muszą zajść wyjątkowe okoliczności, które uzasadniają zniesienie tego stosunku przez żądanie likwidacji założonych urządzeń (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 22 stycznia 2009 r., I ACa 967/08).
