Rz: Wzrost liczby ludności sprawia, że w XXI wieku potrzebujemy rozwoju nowoczesnego mieszkalnictwa. Proszę powiedzieć, co jest według pana najważniejsze w planowaniu nowych przestrzeni mieszkalnych?

Tony Mulhall: Najważniejsze jest rozumienie potrzeb ludzi. Problem w tym, że te potrzeby nieustannie się zmieniają. Obecnie wśród twórców przestrzeni istnieje napięcie między innowacyjnością a standaryzacją. Z jednej strony rynek wymaga nieustannych innowacji, z drugiej strony standaryzacja sprawia, że nieruchomości mogą być tańsze, a dzięki temu łatwiej osiągalne dla społeczeństwa.

Nie wszyscy konsumenci wymagają radykalnych innowacji, ale też wielu obawia się zbytniej standaryzacji. Historycznym przykładem zestandaryzowania obiektów mieszkalnych jest Levittown w Filadelfii w USA. Tam ogromne potrzeby mieszkaniowe po II wojnie światowej zostały zaspokojone taśmową produkcją domów z prefabrykatów. Taki dom mógł być wybudowany w jeden dzień. W 1957 roku miasteczko miało już 17 311 domów podobnych do siebie lub identycznych. Zamieszkało w nich 70 tys. ludzi.

Przychodzi na myśl inne rozwiązanie, europejskie. Zaraz po wojnie Le Corbusier stworzył w Marsylii jeden z pierwszych bloków w historii architektury. Czy to było lepsze rozwiązanie?

Blok nazywany Jednostką Marsylską był budowany dla 1,6 tys. osób. Miał podobny cel, co amerykańskie Levittown: zapewnienie mieszkań obywatelom pozbawionych po wojnie dachu nad głową. Le Corbusier, planując masowe mieszkalnictwo we Francji, myślał o budowaniu wzwyż, a nie wszerz jak na amerykańskich przedmieściach. Dlatego jego blok w Marsylii – nadal zamieszkany – przytłacza dzisiaj swoją wysokością i masywnością. Na jego wzór zaczęto budować miliony betonowych bloków.

Blokowiska Europy różnią się od Levittown, które stanowi kwintesencję niskiego, zależnego od transportu samochodowego, homogenicznego amerykańskiego przedmieścia. Uważam, że te dwa powojenne modele popadły w skrajność. Obecnie musimy stworzyć coś bardziej zrównoważonego i odpowiadającego potrzebom ludzi w XXI wieku. Nieustannie szukamy dobrych rozwiązań.

Czy zgadza się pan z popularnym hasłem: good design is a key?

W raporcie przygotowanym przez RICS pod nazwą „Placemaking and value" (Tworzenie przestrzeni i wartość) analizowaliśmy 5 nowych przestrzeni mieszkalnych w Wielkiej Brytanii, m.in. osiedle Accordia w Cambridge. Ten projekt – 378 nieruchomości (212 domów i 166 mieszkań) był zdobywcą nagrody RIBA Stirling dla najlepszej architektury. Rzeczywiście, ludziom tam żyje się dobrze, a ceny mieszkań wzrastają.

Dobry design niewątpliwe może być kluczem do sprostania wymaganiom współczesnej urbanistyki. Osiedle Accordia wyznaczyło wysokie standardy techniczne, ekologiczne, społeczne i gospodarcze. To był wielki sukces. Budując domy XXI wieku, musimy wziąć pod uwagę zupełnie nowe czynniki, w tym siłę oddziaływania technologii, które mogą mieć wpływ na zmianę sposobu wykorzystania przestrzeni mieszkalnej. Nowa ekonomia rządzi się nowymi prawami. Już teraz człowiek może być aktywnym pracownikiem lub konsumentem bez wychodzenia z domu.

Co sądzi pan o nowoczesnych ekomiastach? To miejsca założone zwykle na terenach wiejskich, wykorzystujące dostępność gruntów oraz atrakcyjne warunki naturalne. Może to jest recepta?

Nie jest to nowa koncepcja. Ekomiasta rozwijał brytyjski rząd w XX wieku. Wybrane miejsca pod budowę takich miast znajdowały się na terenie opuszczonych baz lotniczych. Tereny te stały się dostępne w wyniku restrukturyzacji lotnictwa po zimnej wojnie. Miasta tam zakładane nie były jednak rozwiązaniem trwałym. Miały masę wad. Najnowszy program rządowy tego typu to szeroko promowany projekt Garden Village – wspólne przedsięwzięcie właścicieli gruntów i lokalnych władz na miarę XXI wieku.