Wykopaliska w Sakkarze koło najstarszej piramidy w Egipcie

Materiał, z którego ok. 2650 lat p.n.e. wzniesiono pierwszą na świecie piramidę schodkową, za panowania faraona Dżesera w Sakkarze, 30 km na południe od Kairu, pochodził z terenu przyległego bezpośrednio od zachodu do tej budowli.

Po ukończeniu piramidy eksploatacji kamieniołomu zaprzestano. Część nierównej powierzchni wyrobiska opadającego tarasami w stronę piramidy budowniczowie wyrównali – pokryli ją warstwą suszonych, mułowych cegieł i gliny. Tak powstała płaska platforma, którą wykorzystywano do celów rytualnych. Z powierzchni ceglano-gliniastej pozostały nikłe ślady czytelne tylko dla archeologów.

Odkrycia dokonał zespół kierowany przez prof. Karola Myśliwca z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN w Warszawie.

[srodtytul]Między murem a fosą[/srodtytul]

Piramidę Dżesera otaczał pierwotnie monumentalny mur. Zamykał on świętą przestrzeń, której centralny punkt stanowiła piramida. Do tej przestrzeni nie mieli dostępu zwykli śmiertelnicy, jedynie kapłani i dostojnicy. Mur obwiedziony był jeszcze tzw. suchą fosą, gigantycznym rowem głębokości 20 i szerokości 40 m. Właśnie między murem a rowem, po zachodniej stronie piramidy, Polacy odkryli w czasie tegorocznej kampanii wykuty w skale szyb wiodący do komory grobowej dużej mastaby. Takie grobowce były przywilejem elity w okresie Starego Państwa. Grobowiec ten nosi ślady wielokrotnego używania, być może nawet przez kilka pokoleń. Z warstwy grobowej zmarłego zachowało się między innymi 30 miniaturowych narzędzi i naczyń wykonanych z miedzi. Badacze przypuszczają, że miniaturki te miały charakter rytualny.

[srodtytul]Faraon i hipopotam[/srodtytul]

Wykopaliska w Sakkarze przyniosły również odkrycie świadczące o tym, że platforma zbudowana na wyrobisku kamieniołomu rzeczywiście była wykorzystywana w celach rytualnych. Archeolodzy natrafili na podziemną komorę. Jej tylna ściana zbiegała się z wysokim progiem skalnym. W tej komorze znajdował się ogromny, dwumetrowy, drewniany harpun, a nad nim spoczywały kości dzikich zwierząt, m.in. hipopotama.

– Harpun miał charakter rytualny. Był symbolem faraona utożsamianego z bogiem Horusem. Natomiast kości należy identyfikować z bogiem chaosu Setem. Znalezisko to wskazuje, że w tym miejscu powstała budowla złożona z części naziemnej i podziemnej, znana dotychczas wyłącznie z „Tekstów piramid”, najstarszego znanego dzieła egipskiej literatury religijnej. W budowli tej odbywały się zapewne rytuały święta zwycięstwa Horusa, czyli faraona, nad jego wrogiem Setem, symbolizowanym przez hipopotama i inne dzikie zwierzęta – wyjaśnia prof. Karol Myśliwiec.

Rytuały te miały miejsce w okresie budowy piramidy, w XXVII wieku p.n.e. Dwa stulecia później, 2300 lat p.n.e., teren po zachodniej stronie piramidy zaczęto wykorzystywać do celów pogrzebowych. W poprzednich kampaniach wykopaliskowych zespół prof. Myśliwca odkrył tam wykute w skale pięknie dekorowane grobowce dostojników z okresu Starego Państwa (ok. 2300 r. p.n.e.), między innymi wezyra Merefnebefa i sekretarza królewskiego Nianchnefertema (informowaliśmy o tych odkryciach).

Oprócz kamieniołomu, rytualnej platformy i grobów z okresu Starego Państwa, na zachód od piramidy znajdowało się też cmentarzysko z czasów ptolemejskich, założone dwa tysiąclecia później, „zaledwie” około 2300 lat temu, gdy starożytnym Egiptem władała dynastia założona przez Ptolemeusza, jednego z wodzów Aleksandra Wielkiego, który nie powrócił do Grecji.

[srodtytul]Antropolodzy są zachwyceni[/srodtytul]