Leki dla seniorów

1 września zaczęła obowiązywać lista 75+, czyli dostęp do bezpłatnych leków dla osób, które ukończyły 75. rok życia. Eksperci i lekarze są w zasadzie zgodni – mimo że każdy chciałby, aby na liście było o wiele więcej leków, samo wprowadzenie jej jest dobrym krokiem w leczeniu seniorów i opiece nad nimi.

Lista obejmuje obecnie 68 substancji czynnych. Według danych Ministerstwa Zdrowia osoby po 75. roku życia wydały na leki refundowane w 2015 roku 860 mln zł. W 2016 roku te wydatki mają się zmniejszyć o 40 proc., a w kolejnych latach nawet o 60 proc. Ministerstwo zamierza przeznaczyć na ten program w 2017 roku 564 mln zł, w 2018 r. – 643 mln zł, a w 2019 r. – 733 mln zł.

Terapia kompletna

Doktor Michał Sutkowski, prezes warszawskiego oddziału Kolegium Lekarzy Rodzinnych, jest ostrożnym optymistą, oceniając wprowadzenie listy. – To dobry krok. Według różnych statystyk nawet jedna czwarta pacjentów nie wykupywała zapisanych leków. Mam nadzieję, że to się zmieni. Oczywiście można mieć różne zastrzeżenia co do ilości i przekroju leków, które się na niej znalazły, ale trzeba pamiętać, że lista powstała w wyniku pracy analitycznej specjalistów Ministerstwa Zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Przygotowano listę leków, które były używane najczęściej w ostatnim roku, i na jej podstawie stworzono finalny spis – mówi dr Sutkowski.

Pacjent otrzymuje receptę z literką „S" na podstawie numeru PESEL. Przysługuje ona każdemu, kto w dniu jej wydania ukończył 75. rok życia. Nie każdy lekarz może taką receptę wypisać, co powoduje u pacjentów zdenerwowanie. Może to zrobić lekarz POZ pracujący u świadczeniodawcy, który ma umowę z NFZ.

– To dobre rozwiązanie – przekonuje dr Jarosław Woroń z Zakładu Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii UJ CM w Krakowie: – Lekarz powinien mądrze kojarzyć leki. Tymczasem nad całościową farmakoterapią osób starszych nikt nie ma nadzoru całościowego. Często pacjenci biorą ten sam lek o innej nazwie zapisany przez innego lekarza, a to już może prowadzić do bardzo poważnych następstw. Oddanie prawa do wypisywania recept w ręce lekarza POZ wydaje się więc dobrym rozwiązaniem, jeśli idzie o bezpieczeństwo samego pacjenta. Starsze osoby cierpią na wiele chorób i często nikt nie kontroluje całości ich terapii. Światowa Organizacja Zdrowia mówi nawet o tym, że 20 proc. nakładów na ochronę zdrowia to koszty leczenia powikłań wynikających z interakcji między lekami.

Z wprowadzenia listy jest też zadowolony Polski Związek Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego. Ale Piotr Błaszczyk, wiceprezes związku, wskazuje na kilka minusów. – Po pierwsze, w kilku grupach terapeutycznych nie widzieć czemu dokonano wyboru tylko jednego leku. Tak się stało w przypadku niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy insulin – mówi Błaszczyk. – To ograniczenie może powodować presję na lekarzy zmieniania terapii już prowadzonej. Widzimy to niestety w promocjach wielu firm skierowanych do lekarzy, aby zamieniali jeden lek na lek bezpłatny. Lista ma być jednak aktualizowana co dwa miesiące i jest szansa, że ten stan rzeczy szybko się zmieni. To ważne, bo dobra lista jest potrzebna. Już dzisiaj nasze szacunki mówią o tym, że prawie 90 proc. pacjentów w wieku powyżej 75. roku życia skorzysta z przynajmniej jednego leku na niej się znajdującego.

Wąski katalog

W medycynie mówi się dzisiaj o indywidualizacji leczenia pacjenta. Nie każdy bowiem lek nadaje się tak samo dla każdego chorego na tę samą chorobę. Czemu tak się dzieje? Składa się na to wiele czynników. Pojawiają się działania niepożądane, leki wchodzą w interakcje – często trudne do przewidzenia, bo pacjenci leczą się u wielu lekarzy.

– Najlepiej widać to na przykładzie leczenia bólu. Na liście znalazł się tylko jeden lek niesteroidowy przeciwzapalny. Czas jego działania wynosi 12–15 godzin. Może to u ludzi starszych powodować niepożądane skutki, głównie ze strony nerek – tłumaczy dr Woroń.

Szczególna sytuacja występuje często wtedy, gdy pacjenci przyjmują aspirynę w dawkach przeciwpłytkowych z uwagi na choroby układu krążenia. Niestety, chorzy często leczą się u różnych lekarzy i nie ma realnej możliwości ustalenia, co faktycznie jednocześnie biorą. – Dobrze byłoby więc, aby w przyszłości na tej liście pojawił się leki będące alternatywą dla już dostępnego leku z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych – uważa dr Woroń.

Wszystko to prawda, ale jest i druga strona medalu, o której musimy pamiętać – wyjaśnia dr Sutkowski. – Faktycznie na liście znalazła się tylko jedna cząsteczka przeciwbólowa. Na pewno z czasem należałoby dopisać do niej inne leki, dając lekarzom szerszy wachlarz terapeutyczny. Większość jednak powszechnie stosowanych preparatów przeciwbólowych dostępna jest bez recepty i często nadużywana. Polacy kupują rocznie prawie 150 mln opakowań, co daje 10–12 tabletek na statystycznego Polaka rocznie. Trzeba też pamiętać, że wciąż w najcięższych przypadkach bólu przewlekłego i nowotworowego pacjenci mają prawo do bezpłatnych silnych leków opioidowych.

Młodsi w kolejce

– O problemach ochrony starszych pacjentów przed niepożądanym działaniami leków przeciwbólowych dużo mówiono także na zakończonym niedawno zjeździe Polskiego Towarzystwa Badania Bólu – wskazuje dr Woroń. – W zaleceniach należy rekomendować wprowadzenie na listę leków bezpłatnych dla seniorów leków przeciwbólowych niewchodzących w interakcje z popularną aspiryną, czyli kwasem acetylosalicylowym.