Tylko zupełne zamknięcie szkoły pozbawia nauczyciela etatu

Pracodawcą dla nauczyciela jest zatrudniająca go szkoła (wyrok SN z 11 września 1998, II UKN 196/98) albo zespół takich placówek (orzeczenie SN z 4 lipca 2001, I PKN 523/00).

Dyrektor szkoły bądź zespołu pełni funkcję kierownika zakładu pracy, czyli wykonuje czynności z zakresu prawa w imieniu pracodawcy (art. 39 ustawy z 7 września 1991 o systemie oświaty, DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.).

W likwidacji szkoły chodzi zatem o unicestwienie szkoły jako jednostki organizacyjnej. Jednak w tym wypadku nie stosujemy art. 411 k.p. Karta nauczyciela (dalej KN) zawiera własną wyczerpującą regulację tej kwestii w art. 20, co potwierdził SN w wyroku z 11 stycznia 2001 (I PK 159/04).

W świetle tego orzeczenia art. 20 KN ustala w sposób szczególny rozwiązywanie z nauczycielami stosunków pracy z przyczyn organizacyjnych, w tym z powodu całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły. Normuje tę materię w całości.

Eliminacja...

Zgodnie z art. 20 ust. 1 KN w razie całkowitej likwidacji szkoły dyrektor rozwiązuje stosunki pracy z nauczycielami.

Chodzi tu o wszystkich nauczycieli bez względu na podstawę ich zatrudnienia (mianowanie, umowa o pracę), w tym na podstawie okresowej umowy o pracę bez klauzuli dopuszczającej jej wcześniejsze rozwiązanie za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Wynika tak z kilku wyroków SN, w tym z cytowanego z 11 stycznia 2005 oraz z 12 listopada 2008 (I PK 79/08). Dyrektor stosuje wówczas trzymiesięczne wypowiedzenia, które w placówkach feryjnych upływają z końcem roku szkolnego, czyli 31 sierpnia.

Przykład 1

Gmina zdecydowała o całkowitej likwidacji małej szkoły ze względów finansowych. Nauczycielom zatrudnionym na podstawie mianowania i stałych umów o pracę wręczyła trzymiesięczne wypowiedzenia z tego powodu na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 1 KN.

Nauczycielom zaangażowanym w ramach okresowych umów o pracę na czas określony dała natomiast dwutygodniowe wymówienia, powołując się na art. 411 § 2 k.p. To postępowanie nie było prawidłowe.

Do rozwiązywania stosunków pracy na czas określony na podstawie art. 20 ust. 1 KN nie stosujemy bowiem art. 411 k.p. (cytowany wyrok SN z 11 stycznia 2005). Ponadto art. 20 ust. 1 KN dotyczy wszystkich nauczycieli.

Oznacza to, że stosunki pracy tych zatrudnionych na podstawie  okresowych umów o pracę również się rozwiązują w tych okolicznościach w szkołach feryjnych po upływie trzymiesięcznego wypowiedzenia, mijającego 31 sierpnia.

…i częściowe cięcie

W przeciwieństwie do sektora biznesowego przepisy oświatowe dopuszczają częściową likwidację szkoły, np. zaprzestanie działalności przez jej filię bądź przez warsztaty przyszkolne.

W tych okolicznościach dyrektor ma prawo dać wypowiedzenie nauczycielowi, jeśli częściowe zmniejszenie uniemożliwia jego dalsze zatrudnianie w pełnym wymiarze zajęć.

Nauczyciele ratują jednak posady, jeśli któryś złoży wniosek o przeniesienie w stan nieczynny, a mianowany, gdy zgodzi się na ograniczenie zatrudnienia (art. 20 ust. 1 pkt 2 KN).

Wybór nauczyciela do redukcji w tym trybie pozostaje w kompetencji szefa szkoły, ale nie może go on dokonywać zupełnie dobrowolnie i uznaniowo. Potwierdza to orzeczenie SN z 29 listopada 2000 (I PKN 294/00).

Powinien się przy tym kierować obiektywnymi i weryfikowalnymi kryteriami, jak:

- kwalifikacje nauczycieli i doświadczenie w wykładaniu przedmiotu (wyrok SN z 5 lipca 2002, I PKN 301/01),

- częste nieobecności w pracy (orzeczenie SN z 22 września 2002, I PK 29/00),

- podstawa nawiązania stosunku pracy – w pierwszej kolejności zwolnienia dotykają nauczycieli na umowach o pracę, a potem zatrudnionych na podstawie mianowania (wyrok SN z 14 grudnia 2000, I PKN 138/00),

- pobieranie emerytury przez zainteresowanego albo posiadanie stażu umożliwiającego przejście na to świadczenie (orzeczenie SN z 23 stycznia 2001, I PKN 209/00).

W tym wypadku wypowiedzenie również liczy trzy miesiące, a w feryjnych jednostkach upływa 31 sierpnia.

Dyrektor szkoły ma jednak więcej formalności przy jego wręczaniu. Ma pamiętać, aby je dać w placówce feryjnej najpóźniej 31 maja.

Oprócz tego o zamiarze jego przekazania musi poinformować reprezentującą nauczyciela zakładową/międzyzakładową organizację związkową. Związek może zgłosić umotywowane zastrzeżenia w ciągu siedmiu dni od otrzymania zawiadomienia.

Decyzję ostatecznie podejmuje dyrektor, niemniej konsultacja związkowa służy weryfikacji poprawności wyłonienia osoby do redukcji (wyrok SN z 12 listopada 2008, I PK 79/08).

Dyrektor musi ponadto poinformować nauczyciela o możliwości jego przeniesienia w stan nieczynny (orzeczenie SN z 18 grudnia 2002, I PK 15/02), ale nie ma obowiązku poszukiwania możliwości uzupełniającego zatrudnienia nauczyciela gdzie indziej  ani też dania mu propozycji ograniczenia wymiaru zajęć (wyrok SN z 14 stycznia 2009, III PK 52/08).

O czym trzeba pamiętać

- Dyrektor musi dopilnować, aby wręczenie wypowiedzeń w trybie art. 20 KN nastąpiło najpóźniej 31 maja, bo nawet drobne spóźnienie spowoduje rozwiązanie stosunków pracy dopiero 31 sierpnia następnego roku kalendarzowego.

- W eliminowanych z obrotu oświatowych placówkach: nieferyjnych, kształcenia ustawicznego oraz kończących cykl kształcenia w trakcie roku szkolnego też trzeba stosować trzymiesięczne wymówienie. Jednak dyrektorowi wolno je wręczyć w dowolnej chwili, niekoniecznie tak aby upłynęło 31 sierpnia.

- Zwalniając nauczycieli z powodu całkowitej likwidacji szkoły, jej szef nie ma obowiązku konsultacji związkowej (co wynika z konstrukcji art. 20 ust. 5a KN) ani wszczynania procedury zwolnień grupowych.