Wyrok może zapaść zaocznie

Pozwala to na uzyskanie rozwodu np. w sytuacji, gdy jeden z małżonków przebywa od lat za granicą, nie jest zainteresowany losami małżeństwa i nie sposób go ściągnąć do sądu.

Oczywiście nie dotyczy to sytuacji, gdy nieobecność jest usprawiedliwiona i mąż czy żona prosi o wyznaczenie nowego terminu. Wtedy sąd obowiązany jest rozprawę przerwać i wyznaczyć inny termin posiedzenia.

Można, i to bez potrzeby wycofywania pozwu, zrezygnować z domagania się rozwodu czy separacji, a także wstrzymać na jakiś czas bieg tej sprawy. Dotyczy to tylko małżonka wnoszącego pozew. W razie bowiem jego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa

na pierwszym posiedzeniu sądu sprawa ulega zawieszeniu. Sąd podejmie ją na wniosek małżonka, który z pozwem wystąpił, ale nie wcześniej niż po upływie trzech miesięcy od dnia zawieszania postępowania. Jeśli w ciągu roku takiego wniosku nie będzie, sąd musi umorzyć postępowanie. Nie zamyka to jednak żadnemu z małżonków drogi do wystąpienia po tym czasie z nowym pozwem o rozwód czy o separację.

[srodtytul]Sąd przesłucha obie strony[/srodtytul]

Ze względu na charakter tych spraw udział w postępowaniu sądowym małżonków ma szczególne znaczenie. Sąd jest obowiązany do przesłuchania obu stron.

Jeśli nie jest to możliwe, bo np. pozwany mąż się nie stawia, sąd decyduje, czy ograniczyć się do przesłuchania obecnego małżonka, czy w ogóle zrezygnować z jego przesłuchania.

Przesłuchanie obu jest bardzo ważne do wyrobienia sobie poglądu na małżeński konflikt i jego przyczyny. Dlatego, jeśli sąd wezwie małżonka do osobistego stawiennictwa, a ten ignoruje wezwanie, sąd może skazać go na grzywnę do 1 tys. zł. Inaczej jednak niż w wypadku świadków, niedopuszczalne jest przymusowe doprowadzenie go do sądu.

Jeśli pozwany małżonek nie stawia się na rozprawy, sąd może wydać wyrok zaoczny.

[b]Sąd zawsze ustala:[/b]

- ile dzieci mają małżonkowie, w jakim wieku i jakiej płci,

- czy małżonkowie pozostają we wspólności majątkowej, czy też podpisali intercyzę,

- jakie są ich zarobki,

- czy ciąży na nich obowiązek utrzymania innych osób oprócz wspólnych dzieci.

Sąd może, jeśli uzna to za potrzebne, przeprowadzić wywiad środowiskowy dla ustalenia, w jakich warunkach żyją i wychowują się dzieci małżonków. W praktyce takie wywiady przeprowadzają kuratorzy sądowi.

W sprawie o rozwód i separację obowiązuje generalny zakaz przesłuchiwania dzieci małoletnich do ukończenia 13. roku życia. Natomiast dzieci i wnuki rozstających się nie mogą być przesłuchiwane, jeśli nie ukończyły 17 lat. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie wyklucza to możliwości informacyjnego ich wysłuchania przez sąd.

[srodtytul]Gdy są widoki na utrzymanie małżeństwa[/srodtytul]

Od 2005 r. nie ma już posiedzeń pojednawczych prowadzonych przez sąd, które przedtem musiały poprzedzać merytoryczne rozpoznanie pozwu rozwodowego i o separację.

Nie oznacza to jednak, że sąd nie będzie do tego dążył. Przede wszystkim, jeśli dostrzeże widoki na utrzymanie małżeństwa, może skierować małżonków do mediacji. Sąd zobowiązany jest do zawieszenia sprawy rozwodowej, jeśli nabierze przekonania, że są widoki na utrzymanie małżeństwa.

Postępowanie może być zawieszone z tego powodu tylko raz. Jest ono zasadniczo bezterminowe. Sąd wznawia je na wniosek jednej ze stron, z tym że nie może to nastąpić wcześniej niż po upływie trzech miesięcy. Jeżeli żaden z małżonków nie zażąda podjęcia postępowania w ciągu roku od zawieszenia, sprawa zostanie umorzona. Ma ono takie skutki jak umorzenie postępowania zawieszonego na zgodny wniosek stron lub z powodu ich niestawiennictwa.

Sprawa rozwodowa czy o separację może się ponownie znaleźć na wokandzie wskutek wniesienia nowego pozwu rozwodowego.

[srodtytul]Mediacja w każdym stadium sprawy[/srodtytul]

Do mediacji sąd może skierować małżonków w każdym stadium postępowanie sądowego, także w okresie zawieszenia sprawy. Na każdym etapie sprawy może skierować małżonków do mediacji nie tylko z nadzieją na pojednanie, ale także w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii. Chodzi o kwestie dotyczące:

- zaspokojenia potrzeb rodziny,

- alimentów,

- sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej,

- ustalenia sposobu i częstotliwości kontaktów z dziećmi,

- spraw majątkowych, o których rozstrzyga sąd w wyroku orzekającym rozwód lub separację, w tym mieszkania i podziału wspólnego majątku.

Mediacja zawsze jest dobrowolna – sąd nie może zmusić małżonków do poddania się jej. Oboje małżonkowie muszą się na nią zgodzić.

Zasadą jest, że to małżonkowie wybierają mediatora. Jeśli tego nie zrobią, sąd skieruje ich do mediatora wskazanego przez rodzinny ośrodek diagnostyczno-konsultacyjny. Może ich skierować też do innego mediatora mającego odpowiednie przygotowanie, działającego przy stowarzyszeniu zajmującym się sprawami rodziny i dzieci, ewentualnie do odpowiednio przygotowanego do tej roli kuratora sądowego.

Sąd nie może w sprawie o rozwód czy o separację uniknąć postępowania dowodowego, także gdy druga strona godzi się na rozwód. Sąd musi ustalić okoliczności dotyczące rozkładu pożycia, jak również fakty dotyczące ich dzieci oraz sytuacji dzieci. Jeśli drugi małżonek godzi się na rozwód, sąd powinien ustalić, co skłoniło tę drugą stronę do takiej zgody. Zaniechanie przez sąd ustalenia tych powodów może być podstawą do uchylenia wyroku orzekającego rozwód.

Sąd ma obowiązek ustalania wszystkich tych okoliczności z urzędu, tj. z własnej inicjatywy. Jeśli jednak te dowody, które dopuścił na wniosek stron, dostarczyły wystarczającej wiedzy o przyczynach rozkładu pożycia, a także jego zupełności i trwałości, a także innych istotnych okoliczności, np. dotyczących dzieci, może zrezygnować z dodatkowych dowodów.