Tadeusz Różewicz (1921-2014) zaznajamiał się z dziełami malarstwa nie tylko amatorsko, bo po wojnie studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Nauki nie ukończył, ale przetrwały jego ważne przyjaźnie z tamtego czasu.
Mówił Kazimierzowi Braunowi: „Malarstwo to olbrzymi obszar w moim życiu. I w mojej twórczości także. […] Pół życia pisarza spędziłem w muzeach… Ale również przesiadywanie, już nie godzinami, ale dniami i nocami w pracowniach naszych najwybitniejszych malarzy. To nie było tylko oglądanie ich obrazów, ale zasypianie się i budzenie się w ich pracowniach… A było to malarstwo awangardowe, znaczące po 1945. Jaremianka, Stern, z młodszych: Kantor, Tadzio Brzozowski, Mikulski, Jerzy Tchórzewski, Kobzdej, Ewa Kierska, Andrzej Wróblewski, Jerzy Nowosielski. To byli ludzie, z którymi ja byłem dużo bliżej niż z moimi rówieśnikami literatami. Z malarzami mówiłem o problemach sztuki”.
Wszyscy wyżej wymieni artyści pojawiają się na wystawie nie tylko jako autorzy obrazów, ale także adresaci pocztówek i listów wysyłanych przez Różewicza, bohaterowie jego tekstów.
- Pomysł na wystawę był taki, żeby pokazać go nie tylko jako poetę, ale i człowieka sztuki – wyjaśniał na wernisażu Marcin Fedisz, kurator wystawy. - Różewicz to przede wszystkim słowo. Postanowiliśmy połączyć je z obrazem.
I tak właśnie się stało. Na tej interesującej wystawie jest sporo tekstów, ale nie tyle służą objaśnianiu 62. dzieł sztuki znajdujących się na ekspozycji, co relacji łączących Różewicza z prezentowanymi malarzami. Dzieła każdego z artystów powieszone zostały na różniących się od siebie zdecydowanie intensywnych tłach. Każdy opowiedziany jest przez Różewicza poprzez wiersze, wspomnienia, fragmenty rozmów.
Czytaj więcej
9 października przypada setna rocznica urodzin Tadeusza Różewicza. Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu, otwiera dziś stałą ekspozycję, poświęconą wybitnemu poecie, dramaturgowi i prozaikowi.
Jednym z najbardziej osobistych akcentów na wystawie jest portret Tadeusza Kościuszki wykonany przez A. Maxymowicza, który wisiał w rodzinnym domu Różewicza. I właśnie na pamiątkę przywódcy Insurekcji Kościuszkowskiej, starszy brat Janusz (ur. 1918) wybrał imię dla młodszego o trzy lata Tadeusza (ur. 1921). Trzej bracia (jeszcze Stanisław ur. 1924, później reżyser filmowy) przeżyli w rodzinnym domu w Radomsku szczęśliwe dzieciństwo. Przerwała je wojna. 26-letni Janusz, obiecujący poeta zaangażowany też w działalność konspiracyjną, został aresztowany i rozstrzelany w masowej egzekucji, pochowany w zbiorowej mogile.
Z zamieszczonych na ścianach fragmentów dowiedzieć się można, na przykład, że przyjaźń Różewicza z Ewą Kierską zaczęła się od jej „małego, skromnego, wzruszającego” obrazka – jak opisywał go Różewicz – ujrzanego na wystawie „Młodej plastyki” w 1956 roku. Systematycznie korespondowali do końca życia. Malowała dla Różewicza martwe natury z wpisanymi w nie tekstami poety przekazując w ten sposób światełka „dobrej drogi” – nadziei, spokoju. Kilka takich obrazów z lat 70. ubiegłego wieku znajduje się na wystawie.
Długotrwała i ważna była przyjaźń z Jerzym Tchórzewskim datująca się od powojnia aż do śmierci. Zobaczyć można portret 33-letniego Różewicza z 1954 roku namalowany tuszem na papierze przez tego artystę. 25 lat później poeta pisał do malarza po obejrzeniu jego wystawy w Muzeum Narodowym: „(…) No i tak na Twojej wystawie zacząłem 60. rok życia. Wyobrażasz sobie? Ile myśli tłoczyło się, towarzyszyło mi w każdej chwili. Znajome obrazy i gwasze łączące się w wielką całość. Nasze wspólne biedy i rozmowy, nocne i dzienne, trzydzieści kilka lat życia.”
Czytaj więcej
Tylko na dwa przedstawienia 8 i 10 października wraca entuzjastycznie przyjęty „Werther” Jules’a Massenet, zaś 9 października Beethovena będzie interpretował Jan Lisiecki.
Szczególne duchowe porozumienie łączyło poetę z Jerzym Nowosielskim, do którego w listach pisał: „Ojcze Duchowny”, „Mistrzu i Panie”, „Bracie, Osiołku i Baranku”. Wśród kilkunastu różnorodnych tematycznie obrazów tego artysty, znajdujących się na wystawie, jest i namalowany przez niego portret państwa Różewiczów.
Zobaczyć także można m.in. asamblaż „Portret matki” (1976) Tadeusza Kantora składający się z włożonych do skrzyni przypominającej trumnę kilku worków z ziemią, na których umieścił fotografie swojej matki. Ponad nim znajduje się zdjęcie z cmentarza ukazujące jej grób. Na ekspozycji znajduje się też kilka „Szkiców do Rozstrzelań” Andrzeja Wróblewskiego, prace Kazimierza Mikulskiego, Jonasza Sterna, Marii Jaremy, Aleksandra Kobzdeja.
Jest i „Portret papieża Innocentego X wg Velazqueza” Francisa Bacona, choć jedynie w formie reprodukcji cyfrowej. Jak napisał kurator: „Fascynacja Baconem miała źródło w rozpoznaniu pokrewieństwa swojej wczesnej poezji z jego malarstwem” – o czym zaświadczać ma wiersz Różewicza „Francis Bacon czyli Diego Velazquez na fotelu dentystycznym” umieszczony na wystawie w sąsiedztwie reprodukcji, a także fragment z tomu „Wycieczka do muzeum”, kończący się stwierdzeniem autora, że uważa Bacona za jednego z największych współczesnych malarzy. Jego dzieła oglądał w czasie pobytu w USA. „Bacon namalował kilka obrazów, o których można powiedzieć, że są dziełami geniuszu…namalował też i sprzedał wiele płócien, które nie dorastają do obrazów Nowosielskiego, Tchórzewskiego czy Brzozowskiego…”.
Prezentację dopełniają zawieszone na nitkach pocztówki i listy gęsto zapisane równym pismem – do przyjaciół, znajomych, brata Stanisława.
Autorem grafiki do plakatu wystawy jest Stasys Eidrigevicius także zaprzyjaźniony z Różewiczem.
Wystawie towarzyszy projekcja malej formy filmowej, która specjalnie powstała z tej okazji. Jadwiga Jankowska-Cieślak czyta fragmenty listów i utworów bohatera wystawy.
Wystawa w Galerii Opera jest drugą w tym roku pokazującą przyjaźnie Tadeusza Różewicza ze światem sztuki. Przed kilkoma miesiącami we Wrocławiu w Domku Miedziorytnika oglądać można było „Szarą strefę” czyli rzecz o jego spotkaniach z Eugeniuszem Getem – Stankiewiczem.
Wystawę w Galerii Opera oglądać można do końca tego roku. Warto.
