Bezmiar cierpienia Chińczyków

Reżyser oparł scenariusz na reportażach z książki Yanga Xianghui „Goodbuy, Jiabianyou”, ale próbował również przez trzy lata dotrzeć do tych, którzy przeżyli obozy reedukacji. Odnalazł ponad stu, jednak nie wszyscy chcieli z nim rozmawiać. Film, kręcony na pustyni Gobi, między prowincją Gansu a Mongolią, na — jak mówi reżyser — „ziemi niczyjej, przez nikogo nie kontrolowanej”, powstał w koprodukcji Hongkongu, Francji i Belgii, bez zgody władz chińskich.

Ekipa liczyła 60 osób, nikt nie znał całości scenariusza. Po trzech miesiącach zdjęć, w styczniu 2009 roku, gdy prac nie dawało się już utrzymać w tajemnicy, filmowcy o czwartej nad ranem uciekli samochodami do Pekinu. Stamtąd Wang Bing przesłał materiały do Paryża. Na podparyskim przedmieściu montował film przez wiele miesięcy. Oglądał materiały wielokrotnie, nabierał do nich dystansu, zostawiał tylko te sceny i ujęcia, które nie miały w sobie fałszywej nuty. I ten niebywały realizm czuje się w filmie.

„Nora” jest obrazem wstrząsającym. Pokazuje głód, który sprawia, że człowiek je wymiociny drugiego człowieka. Portretuje ludzi walczących o przetrwanie w warunkach nieludzkich. Ale też inteligentów, próbujących w piekle zachować wartości, jakie zawsze były dla nich ważne. Bing filmuje wizytę żony jednego ze skazańców. Przyjechała za późno. Jej mąż zmarł osiem dni wcześniej. Jego towarzysze niedoli robią wszystko, by nie znalazła grobu. Bo zwłoki okradziono i sprofanowano — w obozach dochodziło bowiem do aktów kanibalizmu. Ale kobieta jest oszalała z rozpaczy, całymi dniami rozdrapuje rękami piach. W końcu ktoś zaprowadzi ją do właściwego grobu. Bing pokazuje człowieka, który nie tylko stracił najbliższą osobę, ale także nadzieję, że może godnie ją pożegnać.

„Nora” zelektryzowała wenecką publiczność. Czerwono-żółty pustynny krajobraz i wyczerpani ludzie, którym coraz trudniej wykonać drobny ruch, nie mający już nawet siły wspominać — zostają pod powiekami. W filmie, w którym nie pada ani jedno słowo o polityce, zmieścił się bezmiar cierpienia, jakie przyniósł Chińczykom XX wiek. Nie wiem, czy po tym obrazie Wang Bing wróci do kraju. Pamiętam, że inny reżyser, Lou Ye, po pokazaniu w Cannes w 2006 roku filmu „Letni pałac”, w którym znalazły się sceny z placu Tiananmen, dostał w Chinach pięcioletni zakaz pracy. Ale cechą wielkich artystów jest odwaga.

[i]Barbara Hollender z Wenecji[/i]