Czy światowej gospodarce uda się uniknąć recesji? Wszystko w rękach tego banku

Żaden powojenny epizod ożywienia gospodarczego (w USA – red.) nie umarł w łóżku ze starości. Wszystkie zostały zamordowane przez Rezerwę Federalną – powiedział pod koniec lat 90. XX w. ekonomista Rudiger Dornbusch. To spostrzeżenie wiąże się bezpośrednio z innym Miltona Friedmana: że polityka pieniężna oddziałuje na gospodarkę z długim i zmiennym opóźnieniem.

Z tego powodu banki centralne, próbując schłodzić przegrzane gospodarki i stłumić związaną z tym inflację, często przesadzają, wywołując recesję. Nic dziwnego, że gdy w marcu 2022 r. Rezerwa Federalna, czyli amerykański bank centralny, ostro wzięła się do walki z wystrzałem inflacji, który wcześniej uważała za zjawisko przejściowe, wywołane pandemicznymi zaburzeniami, nastąpił wysyp prognoz, że największej gospodarce świata grozi recesja.

Czytaj więcej

Waluty

Fed pomógł walutom

Złoty znalazł się w tym roku w gronie walut, które najwięcej zyskały wobec dolara. Umacniały się też m.in. real brazylijski, frank szwajcarski, funt i euro.

Fed nie był zresztą odosobniony: minione dwa lata były okresem bezprecedensowego pod względem koordynacji i skali cyklu zacieśniania polityki pieniężnej, co musiało poskutkować falą pesymizmu w ocenie perspektyw globalnej gospodarki. I choć, jak dotąd, był on nieuzasadniony, w pewnej mierze panuje nadal.

Zadziwiająca witalność

U progu 2023 r. Międzynarodowy Fundusz Walutowy prognozował, że aktywność w światowej gospodarce (mierzona realnym PKB) wzrośnie o 2,7 proc. po zwyżce o 3,5 proc. rok wcześniej (choć wtedy wydawało się, że punkt startowy jest niżej) i skoku o 6 proc. w 2021 r.

Tak wyraźne spowolnienie miało być konsekwencją najwyższej od dekad inflacji, która sama w sobie powodowała „kryzys kosztów życia”, a dodatkowo zmuszała banki centralne do podnoszenia kosztów kredytu. W najnowszym raporcie, z października br., MFW przyznaje, że światowa gospodarka okazała się zaskakująco odporna na te przeciwności losu. Globalny PKB w świetle aktualnych szacunków zwiększył się o około 3 proc. Różnica w stosunku do prognoz wydaje się niewielka, ale to pozory.

Po pierwsze, inflacja była – średnio rzecz biorąc – wyższa, niż prognozowano przed rokiem. Bardziej agresywne było też zacieśnienie polityki pieniężnej. Dość powiedzieć, że jeszcze wiosną 2023 r. na rynkach finansowych dominowały oczekiwania, że Fed już w lipcu zacznie stopy procentowe obniżać. W rzeczywistości od tego czasu zdecydował się na jeszcze dwie ich podwyżki, a do obniżek nie przystąpi prawdopodobnie jeszcze przez kilka miesięcy. Po drugie, nie doszło do żywiołowego odbicia aktywności ekonomicznej w Chinach, na które liczono po tym, jak pod koniec 2022 r. tamtejsze władze zdecydowały się wycofać z antyepidemicznych restrykcji.

Czytaj więcej

Budżet i podatki

Unia Europejska ma nowe reguły dyscypliny budżetowej. „Bardziej realistyczne”

Negocjacje trwały wiele miesięcy, ale w końcu udało się pogodzić zwolenników dyscypliny budżetowej z tym postulującymi reformy. Nowe reguły w teorii są łagodniejsze, ale praktyce mają przywrócić dyscyplinę budżetową.

Najważniejszą przyczyną tego, że w 2023 r. światowa gospodarka nie straciła impetu tak bardzo, jak się obawiano, była dobra koniunktura w USA. Według aktualnych szacunków ekonomistów ankietowanych przez agencję Bloomberga, amerykański PKB urósł w mijającym roku o 2,4 proc. zamiast o niespełna 0,5 proc., jak zapowiadały ich prognozy sprzed roku. Głównym wytłumaczeniem tego stanu rzeczy jest to, że amerykańskie gospodarstwa domowe wciąż dysponowały oszczędnościami z okresu pandemii Covid-19, gdy miały ograniczone możliwości konsumowania, a jednocześnie otrzymały spore transfery od rządu. Na to nałożyła się dobra koniunktura na rynku pracy.

Gospodarka strefy euro też osiągała lepsze wyniki, niż oczekiwano rok temu, choć nie takie jak amerykańska. Aktualne szacunki sugerują, że PKB strefy wzrósł w 2023 r. o 0,5 proc. – zamiast minimalnie zmaleć, jak prognozowano pod koniec 2022 r.

Poniżej normy

Co do 2024 r. progności są w zasadzie zgodni: tempo wzrostu światowej gospodarki jeszcze przyhamuje. Przykładowo Międzynarodowy Fundusz Walutowy w październiku szacował, że globalny PKB zwiększy się o 2,9 proc. Byłby to wynik istotnie poniżej średniego wzrostu aktywności ekonomicznej na świecie w 15 latach przed pandemią Covid-19, który wynosił 3,7 proc. Organizacja ds. Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) jest jeszcze bardziej pesymistyczna: w listopadzie spodziewała się zwyżki globalnego PKB w nadchodzącym roku o 2,7 proc. Znów wiele będzie zależało od kondycji amerykańskiej gospodarki – nie tylko z powodu jej wielkości, lecz także ze względu na rolę dolara. Tymczasem prognozy dla USA są bardzo rozbieżne.

Przeciętnie ekonomiści ankietowani przez agencję Bloomberga przewidują, że amerykański PKB zwiększy się w 2024 r. o 1,2 proc. Taki scenariusz oznaczałby, że Rezerwie Federalnej udało się ponownie przeprowadzić tzw. miękkie lądowanie: stłumić inflację, nie powodując przy tym recesji. W minionych sześciu dekadach, stosując najpopularniejszą definicję recesji (spadek PKB), Fedowi udało się to tylko raz. Nic dziwnego, że części ekonomistów trudno uwierzyć w powtórkę tego wyczynu. Sądzą oni raczej, że wspomniane „długie i zmienne opóźnienie”, z jakim podwyżki stóp procentowych wpływają na gospodarkę, tym razem będzie wyjątkowo rozciągnięte w czasie, ale do recesji w końcu dojdzie.

Na drugim biegunie są ekonomiści, np. z banku Goldman Sachs, którzy sądzą, że amerykański PKB zwiększy się w 2024 r. o ponad 2 proc., podobnie jak w 2023 r.

EBC na starych torach

Optymistyczne scenariusze opierają się m.in. na założeniu, że Fed uruchomi zapobiegawcze obniżki stóp procentowych, zanim gospodarka USA zacznie zauważalnie słabnąć.

To założenie do niedawna wyglądało na myślenie życzeniowe. Amerykańscy sternicy polityki pieniężnej konsekwentnie tłumili powracające raz po raz oczekiwania rychłych obniżek stóp procentowych. Przekonywali, że malejąca inflacja to w dużej mierze konsekwencja normalizacji cen surowców na światowych rynkach, ale w tle wciąż widać silną presję popytową na wzrost cen innych towarów i usług.

Czytaj więcej

Dane gospodarcze

Turecki bank centralny znów mocno podniósł stopy procentowe

Bank Centralny Republiki Turcji podniósł główną stopę procentową o 250 pb, do poziomu 42,5 proc. Taka jego decyzja była wcześniej spodziewana przez analityków.

Ale w ostatnich miesiącach 2023 r. dezinflacja nabrała impetu. Wydaje się, że ekonomiści – w tym centralni bankierzy – powszechnie nie doszacowali tego, w jak dużym stopniu zwyżki cen towarów konsumpcyjnych wynikały z bezprecedensowej kumulacji zapasów przez firmy w następstwie pandemii. Mijający rok był już okresem szybkiego odchudzania tych zapasów, co – oprócz słabej koniunktury w przemyśle – skutkowało osłabieniem presji inflacyjnej. Po ostatnim w 2023 r. posiedzeniu Federalnego Komitetu Otwartego Rynku (FOMC), decyzyjnego organu Fedu, przewodniczący Jerome Powell przyznał, że perspektywy powrotu inflacji do celu tej instytucji (2 proc.) poprawiły się, a członkowie tego gremium zaczęli rozmawiać o obniżkach stóp procentowych.