Sukcesy i porażki okresu transformacji w Polsce

Tony Housh, przewodniczący rady dyrektorów Amerykańskiej Izby Handlowej przyznał, że gdy młodzi menedżerowie czy przedsiębiorcy pytają go, jak się zmieniła gospodarka w Polsce w ciągu ostatnich trzydziestu lat, odpowiada, że co prawda żyje pod tym samym adresem geograficznym, ale w trzech lub w czterech krajach – tak poważne nastąpiły w Polsce zmiany.

Nie ma jednej formuły, do której można sprowadzić trzy najpoważniejsze sukcesy i trzy największe porażki ostatnich 34 lat. Niektóre wydarzenia czy procesy są powtarzane przez wielu przedsiębiorców i ekonomistów, inne wynikają z ich doświadczeń czy sposobu nastawienia do wartości, jakie powinny być w gospodarce zachowane. Jednym z najpoważniejszych sukcesów czasu przemiany gospodarczej jest bez wątpienia akcesja do Unii Europejskiej. Ale praktycy działalności gospodarczej częściej zwracają uwagę na swobodę gospodarczą jako sukces przemian i na labilność przepisów, która utrudnia prowadzenie biznesu.

Raz dobrze, raz źle

Pierwsze szczególnie ważne jest dla tych, którzy zakładali biznesy w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Henryka Bochniarz (przez wiele lat prezeska Konfederacji Lewiatan) pamięta, jak proste było założenie firmy na początku transformacji. Działo się to tak szybko, że nie zdążyła zastanowić się nad nazwą firmy, podała ją ad hoc przy rejestracji. Teraz uważa, że mamy coraz bardziej profesjonalnych przedsiębiorców i znacznie mniej profesjonalną administrację.

Zdaniem Cezarego Kaźmierczaka, szefa Związku Pracodawców i Przedsiębiorców, największą bolączką dla firm jest wysokie ryzyko regulacyjne. – Dlatego mało jest krajowych inwestycji w Polsce. I to jest ogromy koszt antyrozwojowy – mówi „Rz”.

O sukcesach i porażkach polskiej gospodarki w dość przewrotny sposób powiedział ekonomista prof. Dariusz Filar: – Za największy sukces uważam przywrócenie w Polsce wymienialnego pieniądza, ale porażką okazała się niezdolność do zastąpienia go przez euro.

– Ogromnym sukcesem była szeroko zakrojona prywatyzacja gospodarki, ale porażką pozostawienie zbyt szerokiego zakresu własności państwowej ze wszystkimi towarzyszącymi jej zjawiskami patologicznymi. Sukcesem była modernizacja gospodarki dzięki nowoczesnym inwestycjom przedsiębiorstw zagranicznych, ale porażką bardzo słabo uruchomione rodzime procesy innowacyjne – wylicza Filar.

Samorządność kontra rolnictwo

Prof. Andrzej Sławiński uważa, że sukcesem jest 30 lat nieprzerwanego wzrostu gospodarczego. – Efektem jest spektakularna realna konwergencja, ustabilizowanie i otwarcie gospodarki na wymianę, co umożliwiło nasze wejście do UE i duży napływ FDI, dzięki któremu nastąpiło szybkie przekształcenie się Polski z kraju deficytowego w nadwyżkowy – mówi były członek Rady Polityki Pieniężnej. I dodaje do tego powstanie w Polsce silnego sektora małych i średnich firm.

Z opinią, że osiągnięciem Polski jest to, iż jest silna przedsiębiorczością, zgadza się prof. Jerzy Hausner, były wicepremier do spraw gospodarczych, także były członek RPP. I dodaje do listy sukcesów reformę samorządową (przede wszystkim powstanie gmin). A porażki? Stan finansów publicznych – to nawet więcej niż niepowodzenie. To, że nie udało się stworzyć systemu usług publicznych, które sprzyjałyby jednostkowemu i społecznemu rozwojowi.

Jako trzecią porażkę wymienia to, iż nie udało się wkomponować rolnictwa w system gospodarki rynkowej.

Ograniczyliśmy korupcję

Dla Cezarego Kochalskiego, obecnego członka RPP, sukcesami są między innymi postępujące procesy modernizacyjne oraz rosnąca rola naszego kraju w gospodarce europejskiej i światowej. Umożliwiły one systematyczne zwiększanie dobrobytu.

– Za niepowodzenie uznaję nieuwzględnienie na wczesnych etapach transformacji gospodarczej problemów wynikających z niedorozwoju rynków i wielu „zapóźnień” cywilizacyjnych po gospodarce socjalistycznej, a zbyt silne i jednokierunkowe postawienie na neoliberalne reformy – mówi. To skutkowało, zdaniem ekonomisty, brakiem spójności kapitału społecznego. Kłopotem gospodarki jest także słaba pozycja w świecie polskich uniwersytetów.

Dla ekonomisty Kamila Zubelewicza minusami przemian są: masowa emigracja i zapaść demograficzna, niski wskaźnik aktywności zawodowej oraz systematyczne słabnięcie waluty i brak warunków do budowy polskiego kapitału.

Michał Możdżeń, ekonomista z UE w Krakowie, zwraca uwagę na sukces w postaci zmniejszenia korupcji. – Choć słyszymy o różnych aferach korupcyjnych, to stanowią one dalekie echo klimatu, który odczuwaliśmy na przełomie XX i XXI wieku, kiedy korupcja jawiła się jako zjawisko endemiczne i obejmujące wszystkie warstwy społeczno-ekonomiczne ludności. Polskim elitom udało się zapobiec rozpowszechnianiu się korupcji, a nawet w ciągu ostatnich 20 lat znacząco ją zmniejszyć – podkreśla ekonomista.