Cyfrowy świat potrzebuje coraz więcej energii, najlepiej czystej energii

– Świat staje się coraz bardziej cyfrowy, cyfrowa gospodarka będzie potrzebowała coraz więcej energii. Tymczasem to, co się wydarzyło w lutym tego roku, stawia pod wielkim znakiem zapytania to, czy energii nam starczy i skąd będziemy ją czerpać – mówił Bogusław Chrabota, redaktor naczelny „Rzeczpospolitej”, we wstępie do sesji plenarnej Forum Ekonomicznego w Karpaczu „Energia dla cyfrowego świata”.

Kryzysowa pułapka

Obecnie każdy kraj Europy, w sytuacji wysokiej niepewności geopolitycznej w zakresie dostaw surowców do produkcji energii i drastycznie rosnących cen wszystkich nośników energii, zadaje sobie pytanie, jak zaspokajać potrzeby gospodarki w tym zakresie.

– Wydaje się, że transformacja energetyczna musi przyspieszyć, nie ma tu innego wyjścia – komentował Guillaume Pitron, francuski dziennikarz, pisarz i dokumentalista, specjalizujący się w geopolityce surowców. – Z jednej strony mamy postępującą digitalizację życia, rosnące zużycie energii przez konsumentów i biznes, z drugiej – oczekiwania co do ochrony klimatu. Z trzeciej zaś strony kryzys energetyczny wywołany przez Rosję. To pułapka, z której musimy wyjść, choć będzie to kosztowne – dodał.

Minister Grzegorz Puda, szef resortu funduszy i polityki regionalnej, pytany o strategie rządu polskiego, między innymi w kontekście wykorzystania funduszu UE, jak wyjść z tej pułapki, także zwrócił uwagę na zmienność otoczenia.

Zmienne otoczenie

Puda przypomniał, że wszystkie negocjacje i uzgodnienia dotyczące funduszy UE, zarówno z nowej perspektywy jak i z Funduszu Odbudowy, odbywały się w zupełnie innej, jak można ocenić z dzisiejszej perspektyw, w miarę dobrej, sytuacji. Wówczas kierunki wydawania tych funduszy były zgodne z perspektywami i celami, jakie stawia przed sobą Unia.

Jak wskazywał minister, to właśnie wtedy zapadły też ustalenia o przyspieszeniu zielonej transformacji, redukcji emisji CO2, odejściu od węgla i docelowo – przejściu na pozyskiwanie energii jedynie ze źródeł odnawialnych.

– Już wtedy zwracaliśmy uwagę, że wiele krajów UE jest zbyt mocno uzależnionych od surowców energetycznych z Rosji, że może to wywołać kryzys i niemożność realizacji tych celów klimatycznych. Nikt nas nie słuchał. Dziś widzimy, że mieliśmy rację. Ale kierunków polityk europejskich nie da się tak szybko zmienić. Obecnie jako rząd stajemy przed poważnym wyzwaniem, jak zabezpieczyć bezpieczeństwo energetyczne Polaków – przekonywał Puda.

Minister zaznaczył, że Polska znajduje się w duże lepszej sytuacji niż kilka dużych krajów UE, które są uzależnione od surowców z Rosji w znacznie większym stopniu niż my. Dzięki dużym inwestycjom jesteśmy np. niezależni od dostaw rosyjskiego gazu. Niemniej, problem dotyczy także i nas, bo nie jesteśmy przecież odporni choćby na wzrost cen gazu na globalnych rynkach.

W kontekście funduszy UE można zastanowić się, czy zapewniają one odpowiednie źródła finansowania koniecznej przecież reakcji na obecny kryzys energetyczny. Zdaniem ministra Pudy niestety nie do końca, ponieważ część kierunków ich wydatkowania stała się nieaktualna. – Jakie to dokładnie kierunki, czy uniezależnienie się od „brudnej energii” jest złym kierunkiem? A może Moskwa stanie się akceleratorem pozytywnych zmian? – pytał prowadzący debatę.

– Tak bym nie powiedział, ale te środki, które miały służyć zazielenieniu sektora energetycznego, na zielone źródła energii, powinniśmy móc wykorzystać na dywersyfikację źródeł energii i utrzymanie bezpieczeństwa energetycznego Polaków – podkreślał minister.

Miks nowego i starego

Grzegorz Puda dodał, że uzyskanie możliwości finansowania źródeł energii poza tymi wskazanymi przez UE byłoby potwierdzeniem niezależności funkcjonowania instytucji unijnych, dowodem na suwerenność Polski i sprawdzianem dla solidarności europejskiej. – Czy ta solidarność oznacza de facto realizację polityki narzuconej przez dwa państwa, z traktowaniem reszty krajów jako przysłowiowe przystawki? – pytał retorycznie minister.

Alternatywą dla drożejącego gazu i węgla są OZE – podkreślali uczestnicy sesji plenarnej „Energia dla cyfrowego świata”

Foto: Mariusz Szachowski, fototaxi.pl

Szef resortu funduszy podtrzymał plany w zakresie zmiany polskiego tzw. miksu energetycznego, zakładające zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych. Jednocześnie wytykał, że OZE bywają zawodne. – W związku z tym naturalne wydaje się, że wciąż musimy opierać się na stabilnych źródłach, a takim jest np. węgiel – mówił Puda. – W perspektywie czasu będziemy się zastanawiać, jak w większym stopniu wykorzystywać OZE, ale dziś nie do końca jesteśmy w stanie przewidzieć, jakie ostatecznie będą skutki wojny i kryzysu energetycznego – dodał.

Energia z atomu? Czemu nie

Warto tu zauważyć, że po 24 lutego 2022 r., od wybuchu wojny przeciw Ukrainie i eskalacji szantażu gazowego ze strony Rosji, nastawienie opinii publicznej w Europie do kwestii energetycznych mocno się zmieniło. Już nie ma tak silnej presji na natychmiastowe odejście od węgla, rośnie za to poparcie dla energetyki jądrowej.

– Po katastrofie elektrowni atomowej Fukushima w Japonii poparcie dla takich rozwiązań gwałtowanie spadło. Ale obecnie we Francji już tak negatywnego nastawienia nie ma, choć też nie ma jakiegoś euforycznego poparcia – opisywał Guillaume Pitron. We Francji mamy 40 tego typu elektrowni, które wytwarzają ok. 60 proc. energii. Rząd nie jest zwolennikiem ani ich wygaszania, ani inwestowania w odtworzenie mocy tych elektrowni, które muszą być zamknięte. Obecnie dominującym kierunkiem w tym obszarze jest rozwój małych reaktorów jądrowych – mówił ekspert. – Nie wszyscy to w pełni akceptują, ale wydaje się to lepsze niż produkcja energii z węgla – dodał.

OZE musi być więcej

W Polsce także poparcie dla energii z atomu powoli rośnie, a rząd realizuje program „polskiej energetyki jądrowej”. Zakłada on budowę od 6 do 9 GWe zainstalowanej mocy jądrowej w oparciu o wielkoskalowe, wodne ciśnieniowe reaktory jądrowe, pierwszy blok ma zostać oddany do użytku w 2033 r. Według przewidywań udział energetyki jądrowej w miksie energetycznym do 2045 r. będzie wynosił ok. 20 proc.

Z kolei po stronie przedsiębiorstw rośnie zainteresowanie tzw. mikro- i małymi reaktorami jądrowymi. – W obliczu kryzysu energetycznego, a także wyzwań związanych ze zmianą klimatu, transformacja energetyczna jest nieunikniona – mówił Dawid Jackiewicz, wiceprezes Orlen Synthos Green Energy. – Nie ma innej alternatywy niż rozbudowa źródeł energii odnawialnej, inwestujemy w nisko- i zeroemisyjne, stabilne i innowacyjne moce wytwórcze, w tym w technologie wodorowe, offshore czy właśnie małe reaktory – podkreślał wiceprezes Jackiewicz.

Ambitne plany Orlenu

Dwa lata temu PKN Orlen ogłosił ambitną strategię dojścia do neutralności klimatycznej do 2050 r. A już w grudniu 2021 r. podpisał umowę z grupą Synthos Green Energy w sprawie utworzenia spółki, która ma za zadania przygotowanie i komercjalizację w Polsce technologii small modular reactor (SMR).

Dawid Jackiewicz podczas debaty w Karpaczu poinformował o planach spółki, by pierwszy reaktor tego typu powstał do 2030 r., co oznacza, że byłaby to pierwsza tego typu inwestycja w Polsce. I pierwsza przed państwową elektrownią jądrową, która ma powstać w 2033 r.

Alternatywą dla drożejącego gazu i węgla są OZE – podkreślali uczestnicy sesji plenarnej „Energia dla cyfrowego świata” Alternatywą dla drożejącego gazu i węgla są OZE – podkreślali uczestnicy sesji plenarnej „Energia dla cyfrowego świata”

Foto: Mariusz Szachowski, fototaxi.pl

– Jesteśmy liderami w tym procesie, stąd ambitne cele, jakie przed sobą stawiamy – zaznaczył wiceprezes.

Spółka ma już wybranego partnera technologicznego (GE Hitachi Nuclear Energy), z którym pracuje nad reaktorem typu BWRX-300. Taka inwestycja jest znacznie krótsza niż budowa tradycyjnej dużej elektrowni jądrowej. Mały reaktor o mocy ok. 300 MWe jest w stanie rocznie wytworzyć energię potrzebną do zasilania ok. 150-tysięcznego miasta.

Potrzeba zmian przepisów

Tego typu projekty są też bardziej przyjazne dla środowiska. Pojedynczy reaktor modułowy o mocy około 300 MWe może zapobiec emisji od 0,3 do 2,0 mln ton dwutlenku węgla rocznie, w zależności od rodzaju zastępowanego paliwa.

Jeśli chodzi o lokalizację pierwszego projektu spółki Orlen Synthos Green Energy, to nie jest ona jeszcze przesądzona, ale jak stwierdził wiceprezes Jackiewicz, „mamy tu niemal swobodny wybór”. – Swobodny w tym sensie, że PKN Orlen posiada szeroki dostęp do potencjalnych lokalizacji spełniających wszystkie wymogi bezpieczeństwa – opisywał Jackiewicz.

Pytany o problemy, jakie wiążą się z tą inwestycją, prezes Jackiewicz wskazał m.in. przepisy o energii atomowej w Polsce, które powstały lata temu i nie odróżniają dużych, tradycyjnych elektrowni od tych małych. W efekcie wymagania stawiane przed inwestorami, np. w zakresie badań oddziaływania na środowisko, są nieadekwatne do skali przedsięwzięcia, co podnosi koszty.

Jak uzupełnić deficyt mocy

Zapewne zmiany w legislacji przetarłyby szlaki i usprawniły proces inwestycyjny dla chętnych przedsiębiorstw, których nie powinno zabraknąć. – Deficyt mocy w Polsce jest szacowany na wysokim poziomie, nie zaspokoją go wyłącznie nawet największe instalacje OZE, ani farmy wiatrowe, ani farmy produkujące energię ze słońca – podkreślał wiceprezes Jackiewicz. Dodając, że jego spółka ma w planach wykorzystanie technologii SMR nie tylko na własne potrzeby, ale docelowo produkowana energia i ciepło mogą być wykorzystywane na potrzeby komunalne oraz komercyjne.

Jon Ball, wiceprezes GE Hitachi Nuclear Energy, przyznał, że cel, jaki stawia sobie spółka Orlen Synthos Green Energy, jest rzeczywiście ambitny, ale możliwy do realizacji.

Innowacyjny projekt

– Obecnie przygotowujemy się do podobnej inwestycji w Kanadzie, ma ona być gotowa na 2028 r. To ważne z punktu widzenia doświadczeń, które mogą umożliwić dosyć szybką realizację polskiego projektu – ocenił Ball.

Jak wyjaśniał, reaktor BWRX-300 jest obecnie najbardziej zaawansowaną na świecie technologią na drodze do komercjalizacji. Przełomowa w tym obszarze okazała się decyzja Ontario Power Generation – jednej z największych firm energetycznych w Kanadzie, która w 2024 r. rozpocznie prace nad budową elektrowni z tym reaktorem. Wybór tej technologii przez Kanadyjczyków oznacza, że będzie to projekt typu FOAK (First of a Kind – pierwszy tego typu), zaś projekt polski to NOAK (Next of a Kind, czyli kolejny tego typu). Dzięki temu możliwe będzie wykorzystanie kanadyjskich doświadczeń w zakresie rozwoju, przygotowania procesu inwestycyjnego, licencjonowania, budowy i eksploatacji elektrowni jądrowej tego samego typu w Polsce.