Współpraca gmin z trzecim sektorem to nie tylko zlecanie zadań

Organizacjami pozarządowymi są, niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych i niedziałające w celi osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=8B1CEDB3AC9735A39B488D56FD5EE7BD?id=169569]Ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie[/link] w art. 3 ust. 2 stanowi, że do tych podmiotów zalicza się fundacje i stowarzyszenia. Oczywiście nie wszystkie. Nie będą organizacjami pozarządowymi w szczególności te fundacje, których jedynym założycielem jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, chyba że odrębne przepisy stanowią co innego. Organizacją pozarządową będzie również taka państwowa lub samorządowa fundacja, której majątek nie jest w całości mieniem państwowym lub komunalnym, albo gdy taka fundacja prowadzi działalność statutową w zakresie nauki lub na rzecz nauki. Organizacje pozarządowe nazywane są czasami trzecim sektorem, w odróżnieniu od sektora publicznego oraz sektora przedsiębiorstw.

Do organizacji pozarządowych zalicza się także partie polityczne, związki zawodowe i organizacje pracodawców, samorządy zawodowe (np. samorząd lekarski, adwokatów, radców prawnych itp.), fundacje, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, fundacje utworzone przez partie polityczne oraz spółki działające na podstawie przepisów o kulturze fizycznej (sportowe spółki akcyjne). Podmioty te nie mogą mieć jednak statusu organizacji pożytku publicznego. Nie stosuje się do nich bowiem działu II ustawy z 24 kwietnia 2003 r.

[srodtytul]Aktywność odpłatna lub nie[/srodtytul]

Statutowa działalność organizacji pozarządowej może być prowadzona zarówno odpłatnie, jak i nieodpłatnie. Działalnością nieodpłatną jest świadczenie usług, za które organizacja nie pobiera wynagrodzenia. Działalnością odpłatną jest natomiast taka, za którą organizacja pobiera wynagrodzenie. Zalicza się do niej także sprzedaż towarów lub usług wytworzonych lub świadczonych przez osoby bezpośrednio korzystające z działalności pożytku publicznego, w szczególności w zakresie rehabilitacji oraz przystosowania do pracy zawodowej osób niepełnosprawnych. Zarobkową działalnością będzie także sprzedaż otrzymanych przedmiotów darowizny z przeznaczeniem na cele prowadzenia działalności pożytku publicznego.

Prowadzenie nieodpłatnej i odpłatnej działalności pożytku publicznego wymaga rachunkowego wyodrębnienia tych form działalności w stopniu umożliwiającym określenie przychodów, kosztów i wyników, z zastrzeżeniem przepisów o rachunkowości.

[srodtytul]Finansowe formy współdziałania...[/srodtytul]

Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie podaje kilka form współpracy między administracją i organizacjami pozarządowymi. Wymienia je art. 5, a podzielić je można na dwie kategorie: formy współpracy finansowej i pozafinansowej.

Do kategorii pierwszej zaliczyć trzeba przede wszystkim zlecanie organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych. Odbywa się to na zasadach określonych w omawianej ustawie z 24 kwietnia 2003 r.

Ze zlecaniem realizacji zadań publicznych wiąże się nierozerwalnie przekazywanie środków finansowych na ich realizację. Następuje to w formie dotacji. Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, że ustawa nie przewiduje możliwości zlecania zadań publicznych bez przekazania dotacji. Samo zlecenie może nastąpić w dwóch formach:

- powierzania wykonywania zadania wraz z udzieleniem dotacji na sfinansowanie jego realizacji;

- wspierania wykonania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji na częściowe dofinansowanie jego realizacji.

Zlecanie zadań publicznych i przekazywanie dotacji przez organy administracji publicznej na rzecz organizacji pozarządowych regulowane jest również w innych ustawach. Wymienić wśród nich można m.in. ustawy: o pomocy społecznej, o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu niepełnosprawnych, o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

[srodtytul]... i pozafinansowe[/srodtytul]

Jeżeli chodzi natomiast o formy współpracy pozafinansowej, to może ona polegać na wzajemnym informowaniu się o planowanych kierunkach działania przez organy administracji i zainteresowane podmioty z trzeciego sektora, konsultowanie projektów aktów prawnych, w dziedzinach dotyczących działalności statutowej pożytku publicznego, tworzenie wspólnych zespołów doradczych i inicjatywnych składających się z przedstawicieli sektora pozarządowego i administracji publicznej.

Każda współpraca rozpoczyna się od wzajemnej wymiany informacji. Oznacza to, że nie tylko administracja ma obowiązek przekazywania informacji organizacjom pozarządowym, ale przepływ informacji powinien następować również w drugą stronę.

Wymianie informacji służy także powoływanie wspólnych zespołów doradczych i inicjatywnych. Co prawda ustawa jest podstawą jedynie do utworzenia Rady Działalności Pożytku Publicznego działającej na poziomie centralnym, ale nie oznacza to, że w uchwale rady gminy nie można takiej rady powołać na potrzeby lokalne.

Konsultowanie projektów aktów prawnych to więcej niż tylko proste informowanie się o swoich zamierzeniach. Konsultować należy nie tylko projekty ustaw i rozporządzeń przygotowywane przez ministrów, ale również akty prawa miejscowego, np. projekty uchwał rad gmin. Podstawowym aktem prawa lokalnego, który powinien zostać przygotowany we współpracy z organizacjami pozarządowymi, jest roczny program współpracy.