NBP zainterweniuje na rynku?

Narodowy Bank Polski będzie mógł kupować i sprzedawać dłużne papiery wartościowe także poza tzw. operacjami otwartego rynku. Takie zmiany w przepisach szykuje Ministerstwo Finansów.

W praktyce oznacza to, że bank centralny będzie mógł skupować z rynku obligacje rządowe, tak jak robią to największe banki centralne na świecie: Bank Anglii, Bank Japonii czy amerykański Fed. Zdaniem ministra finansów Jacka Rostowskiego nie ma powodu, aby i Polska nie mogła stosować tego typu niekonwencjonalnych narzędzi prowadzenia polityki pieniężnej.

Jednak przed kryzysem takie zabiegi banków centralnych były postrzegane jako niedopuszczalne, ponieważ w praktyce rodziły ryzyko finansowania się rządów pieniądzem dodrukowanym przez bank centralny. Dlatego zmiana reguł zaproponowana przez ministra finansów wzbudza kontrowersje. – To jest rozwiązanie sprzeczne z funkcjonowaniem banku centralnego, ale kryzys zmusza do stosowania tego typu zabiegów, co pokazały doświadczenia wielu krajów – mówi Janusz Jankowiak, główny ekonomista Polskiej Rady Biznesu. – To, co przechodzi w Stanach Zjednoczonych, może być krytycznie przyjęte w przypadku Polski, która wciąż jest rynkiem rozwijającym się – przyznaje Rafał Benecki z ING. A Krzysztof Rybiński, były wiceprezes, mówi ostro: To łamanie prawa. W Polsce bowiem zakaz finansowania deficytu budżetowego pożyczkami w NBP zapisany jest w konstytucji. – Interwencje banków centralnych na rynku długu są bardzo groźne i mogą doprowadzić do powstania baniek np. na rynku nieruchomości. To, że minister finansów chce wprowadzić takie rozwiązanie w Polsce, pokazuje tylko, w jak trudnej sytuacji są nasze finanse publiczne – mówi Rybiński.

Dlaczego minister finansów chce zmienić uprawnienia banku centralnego akurat teraz? Chodzi o możliwą interwencję na rynku długu, jeśli inwestorzy zaczęliby nagle masowo wyprzedawać nasze obligacje. Wtedy ich oprocentowanie gwałtownie by wzrosło, powodując, że finansowanie deficytu budżetu na rynku stałoby się droższe. – Minister dmucha na zimne. To prawdopodobnie dostosowanie prawa, aby bank centralny mógł zareagować w sytuacji nadzwyczajnej. Kilka lat temu to byłoby złamanie tabu, ale od kiedy banki centralne na świecie zaczęły powszechnie stosować tego typu rozwiązania, inwestorzy powinni przyjąć to spokojnie – dodaje Piotr Bujak z Nordea Banku.

Rafał Benecki podkreśla, że wiele krajów, także rozwijających się, przygotowuje się na pęknięcie bańki na rynku obligacji. – Ale nasz minister finansów szykuje naprawdę ciężką broń. Jeśli po nią sięgnie, rynki finansowe muszą mieć pewność, że celem takich działań jest stabilizacja rynku w krytycznych momentach, a nie umożliwienie rządowi swobodnego zwiększania deficytu i zadłużania się w okresie przedwyborczym – mówi Benecki.

NBP w oświadczeniu przesłanym „Rz" informuje, że zmiany w przepisach to nie jest propozycja, która wyszła od banku centralnego, a proponowane zapisy „mogą być związane z realizacją przez NBP funkcji tzw. pożyczkodawcy ostatniej szansy".

Możliwość skupu obligacji to niejedyne zmiany, jakie w banku centralnym forsuje minister finansów. Emocje wzbudza propozycja dwukadencyjności członków Rady Polityki Pieniężnej. Obecnie wybierani są oni na jedną sześcioletnią kadencję, która nie może być przedłużona. NBP przyznaje, że nowe zasady zaproponowało MF. – Takie rozwiązanie niesie ryzyko, że przy niezmiennym układzie politycznym rządząca partia będzie dobierała takich ludzi do RPP, którzy będą sprzyjali interesowi fiskalnemu, czyli np. dotychczas opowiadali się za obniżkami stóp procentowych – ostrzega Jarosław Janecki, główny ekonomista Societe Generale.

40 mld dol. – aktywa takiej wartości skupuje co miesiąc z rynku amerykański Fed w ramach programu QE3

– Zmiany w kadencyjności byłyby sensowne, gdyby poszły w kierunku modelu amerykańskiego, czyli kadencja członków RPP wygasałaby w pewnych odstępach czasu, np. co dwa lata. Wszelkim innym zmianom jestem przeciwny – mówi Dariusz Filar, były członek RPP.

MF chce też wprowadzenia możliwości odwołania członka RPP, który nie przestrzega ustawowego zakazu działalności zarobkowej, poza naukową i twórczą. Proponuje się też wprowadzenie do ustawy o NBP listy minimalnych wymagań m.in. dla doradców prezesa NBP. – Formalne wymogi kompetencyjne pozostawiłbym ocenie prezesa – mówi Dariusz Filar.

MF tłumaczy, że zmiany dotychczasowych regulacji i dodanie nowych ma zwiększyć przejrzystość działania banku centralnego.