Od października 2012 r. przepisy pozwalają na łączenie samodzielnych bibliotek z innymi instytucjami kultury. Do dziś do Krajowej Rady Bibliotecznej napłynęło 138 wniosków o opinię, z czego 77 zostało rozpatrzonych. W 36 przypadkach opinia Rady była pozytywna, a w 41 – negatywna. Ostateczną decyzję podejmuje Ministerstwo Kultury i Sztuki. Do 30 października 2013 r. resort wydał zgodę na 25 połączeń, a odmówił 15 gminom.
Jakimi kryteriami kierują się opiniujący wnioski gmin? – Samorządy zwykle tłumaczą konieczność połączenie biblioteki z ośrodkiem kultury względami ekonomicznymi, czyli koniecznością oszczędzania – mówi Elżbieta Stefańczyk, prezes Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, jeden z członków KRB. – W przepisach jest jeden warunek ograniczający połączenie – nie może ono spowodować uszczerbku w wykonywaniu dotychczasowych zadań. Ponieważ te wnioski są bardzo sformalizowane, staramy się naocznie sprawdzać, jak wygląda sytuacja – dodaje prezes.
W niektórych przypadkach biblioteki mogą zyskać, np. pod względem warunków lokalowych. Ważne, by nie straciły tożsamości, mogły nadal realizować swoje funkcje. W końcu, według ustawowej definicji „biblioteki i ich zbiory stanowią dobro narodowe oraz służą zachowaniu dziedzictwa narodowego. Biblioteki organizują i zapewniają dostęp do zasobów dorobku nauki i kultury polskiej oraz światowej".
Pozytywnym przykładem połączenia może służyć gmina Grębocice, gdzie powstał Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteka. Biblioteka przeniosła się z wysłużonego budynku do odnowionych pomieszczeń ośrodka i nadal aktywnie działa.
– W przypadkach, gdy połączenie ma służyć zredukowaniu roli biblioteki jedynie do „wypożyczalni książek", czyli zaprzeczenia roli, jaka jest przypisywana współczesnym bibliotekom, nie możemy wydać opinii pozytywnej – wyjaśnia Stefańczyk. Często w obronę bibliotek angażują się lokalne społeczności, choć nie zawsze to pomaga. Stowarzyszenie Pasikonik z gminy Duszniki ostrzegało przed marginalizacją biblioteki, gmina jednak dostała zgodę na połączenie.
