Mocne historie Amerykanów

Korespondencja z Wenecji

Po pięcioletniej przerwie wrócił do kina Paul Thomas Anderson, twórca „Magnolii” i „Niech poleje się krew”. Tylko to wystarczyłoby, żeby w Wenecji przed pokazem prasowym już pół godziny przed rozpoczęciem seansu pod kinem stała długa kolejka.

Przyciągały jednak i nazwiska aktorów: Joaquina Phoeniksa i Philipa Seymoura Hoffmana, a także sama historia, która miała nawiązywać do początków ruchu scjentologicznego.

Mistrz manipulacji

Akcja „Mistrza” toczy się w latach 50. Freddie Quell  Phoenix) ma za sobą traumę II wojny światowej. Jest prostym facetem, który nie umie znaleźć miejsca w dostatniej Ameryce. Niewiele zresztą potrafi. Los styka go z autorem rozpraw psychologicznych, który dla swojej filozofii zdobywa coraz więcej wyznawców.

Niewiele wiem o dzisiejszej sytuacji scjentologów. Ale przestudiowałem początki tego ruchu i mojego mistrza wzorowałem na postaci Rona Hubbarda - mówił w Wenecji Anderson. Na pytanie o stan swojej dawnej przyjaźni ze scjentologiem Tomem Cruise’em odpowiedział: Pozostaliśmy przyjaciółmi, reszta jest naszą prywatną sprawą.

"Mistrz” to koncert gry Phoeniksa i Seymoura. Phoenix w Wenecji sprawiał wrażenie, jakby nie wyszedł ze skóry Freddiego. Na konferencji odpalał papierosa od papierosa, wiercił się na krześle, nie odpowiadał napytania. Seymour zaś przyznał: „Obaj zagraliśmy bestie”.
-  Dla mnie „Mistrz” to love story o tych dwóch mężczyznach stwierdził Paul Anderson.

I to jest zarzut, jaki można filmowi postawić. Twórca „Magnolii” opowiedział o emocjonalnym i intelektualnym uwiedzeniu: mistrz scjentologii chce zawładnąć duszą prostego, wręcz prymitywnego faceta. Anderson nie pokazał natomiast mechanizmu manipulacji, nie próbował przeanalizować metod, jakimi szarlatan porywa tłumy, omamiając ludzi inteligentnych. Widząc w końcowych ujęciach sale pełne wyznawców nowego mistrza, nie rozumiem, czym ich do sekty przyciągnął.

Niszcząca zachłanność

„Mistrz” jest kolorową, fantastycznie zrealizowaną i świetnie zagraną wydmuszką. Zmarnowaną szansą. Znacznie ciekawszy obraz kryzysu wartości niesie „Za wszelką cenę” Ramina Bahraniego. W tym osadzonym w środkowej Ameryce filmie o relacjach ojca i syna, żony i męża, dwóch braci pobrzmiewają echa powieści Johna Steinbecka, dramatów Arthura Millera czy Sama Sheparda.

Bohater Henry Whipple, demonicznie zagrany przez Dennisa Quaida, na początku filmu powie synowi: „Mężczyzna, który pragnie, żyje”. On wierzy, że trzeba „iść do przodu albo umrzeć”, ale okaże się, że zachłanność może zniszczyć. Bahrani portretuje Amerykę pełną nieujarzmionych ambicji, pozbawioną hamulców, a przecież wciąż broniącą rodziny. Bez zważania na koszty.

-  Chciałem pokazać ludzi chorych na sukces - mówi Bahrani. - Zapytać, co się dzieje, gdy pieniądze stają się dla nich ważniejsze niż rodzina, sąsiedzi, społeczność, w jakiej żyją. Co musi nastąpić, żeby się opamiętali. Nie daję zresztą łatwych odpowiedzi i nie stawiam kropek nad„i”.

W roli syna, który chce wyrwać się spod władzy ojca, wystąpił Zac Efron. To kolejna, po Kristin Stewart czy Robercie Pattinsonie, młodzieżowa gwiazdka, która próbuje sił w poważnych rolach.