Było nie najgorzej

Czołówka Listy 500 z ubiegłego roku (ponad 25 firm) jest w komplecie, a z pierwszej setki zniknęło aż dziesięć firm. Najbardziej prawdopodobnym powodem była chęć ukrycia przed opinią publiczną i swoimi konkurentami gorszych niż poprzednio rezultatów ekonomicznych. Uderza brak w czołówce Listy 500 przedsiębiorstw hutniczych. Znikanie dużych przedsiębiorstw z Listy może też częściowo wynikać ze zmian organizacyjnych, takich jak przejęcia czy połączenia firm.

Kolejne Listy 500 pokazują zjawisko postępującej koncentracji obrotów, a tym samym siły ekonomicznej. Wskazują na to proste mierniki koncentracji. W 2008 roku na pierwsze dziesięć największych przedsiębiorstw przypadło 21,8 proc. obrotów wszystkich przedsiębiorstw z Listy 500, podczas gdy rok wcześniej było to 20,8 proc. Szybko zwiększa się liczba firm o wysokich przychodach. W 2008 roku w zestawieniu znalazło się 14 przedsiębiorstw z przychodami powyżej 10 mld zł, wobec dziewięciu rok wcześniej i aż 134 duże spółki z przychodami powyżej 2 mld zł (wobec 117 rok wcześniej).

Wpływ na takie zmiany miała oczywiście także inflacja, zwłaszcza w przedsiębiorstwach związanych z rynkami surowcowymi. Niemniej jednak w świetle przyrostu liczby firm o największych obrotach potwierdza się teza o rosnącej koncentracji przychodów w grupie gigantów. Można też zauważyć, że zwiększa się liczba przedsiębiorstw o przychodach z przedziału między 2 a 10 mld zł.

W minionym roku miało miejsce większe niż w poprzednich latach tasowanie przedsiębiorstw na Liście 500. Obok imponujących awansów zdarzały się także nieoczekiwane spadki, które z perspektywy czasu można by traktować jako zwiastuny nadchodzącego kryzysu. Są to przypadki producentów samochodów lub kompanii telefonii komórkowej, którzy nagle przestali poprawiać swoje pozycje w rankingu największych, do czego nas przyzwyczaili w poprzednich latach, i w najlepszym wypadku zaledwie utrzymali swoje dotychczasowe pozycje.

Pierwsza setka na Liście tradycyjnie grupuje przedsiębiorstwa związane z produkcją i obrotem surowcami, telekomunikacją, handlem w dużych sieciach sklepów, usługami finansowymi, energetyką i przemysłem motoryzacyjnym. Wysokie pozycje z poprzednich lat tracą przedsiębiorstwa transportowe. Mniejsze niż w 2007 r. przychody naszego narodowego przewoźnika powietrznego pokazują, że najwyraźniej traci on rynek na rzecz swoich zagranicznych rywali. Od wielu lat zwiększa się bowiem dynamicznie liczba pasażerów przewożonych samolotami. Ten przykład pokazuje, że przy niewłaściwej strategii można tracić na dynamicznie rozwijającym się rynku. Sytuację może uzdrowić jedynie prywatyzacja.

Kolejne wydania Listy 500 pozwalają uważnie śledzić rywalizację między przedsiębiorstwami z tej samej branży. Wśród dystrybutorów prasy fascynująco przedstawia się pogoń grupy Kolporter z Kielc za Ruchem SA z Warszawy. W 2008 roku przychody Kolportera stanowiły już prawie 90 procent przychodów Ruchu (sześć lat temu było to tylko 19 proc.), a dystans na Liście 500 zmalał do 16 pozycji. W ciągu roku państwowa spółka przesunęła się o 13 miejsc na Liście w dół, a prywatny Kolporter – o sześć pozycji w górę. Tylko patrzeć, jak obie firmy zrównają się pod względem wartości przychodów. Ta rywalizacja pokazuje przewagę kapitału prywatnego nad państwowym, obciążonym bagażem związków zawodowych, któremu niewiele pomogło w tej rywalizacji wprowadzenie części akcji na GPW. A jeszcze dziesięć lat temu taki pojedynek wydawałby się przedsięwzięciem bez szans.

Słabą stroną polskiej gospodarki jest jej mała nowoczesność wyrażająca się niewielkim udziałem w gospodarce przemysłów tzw. wysokich technologii. Chodzi tu o produkcję farmaceutyków, sprzętu elektronicznego, telekomunikacyjnego i wyrobów precyzyjnych oraz samolotów. Na Liście 500 znalazło się tylko pięć dużych przedsiębiorstw zaliczanych do grupy wysokich technologii, na ogół z kapitałem zagranicznym. Taka sytuacja dowodzi, że największe polskie firmy dość dobrze radzą sobie z produkcją w przemysłach określanych jako średnio wysokie technologie, zostawiając wolne miejsce w tych wysokich dla średnich i małych spółek. Jeżeli nie

będzie się zwiększała liczba przedsiębiorstw przemysłowych stosujących wysokie technologie, polska gospodarka będzie potrzebowała znacznie więcej czasu na odrobienie dystansu rozwojowego dzielącego nas od reszty Europy.

Tegoroczna Lista 500 pokazuje, jak zwykle, nowe zjawiska w gospodarce z perspektywy największych przedsiębiorstw. Już dziś można powiedzieć, że przyszłoroczna Lista pokaże jeszcze więcej przetasowań wśród największych polskich przedsiębiorstw.

[i]Bohdan Wyżnikiewicz jest wiceprezesem Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową [/i]

Lista 500