Zasady opodatkowania odszkodowań i świadczeń wypłacanych przez ubezpieczycieli

Niedługo mija termin złożenia zeznania podatkowego. Jeżeli w ubiegłym roku ktoś otrzymał odszkodowanie czy świadczenie objęte obowiązkiem podatkowym, albo gdy dostał odsetki za zwłokę w wypłacie odszkodowania, musi to uwzględnić w zeznaniu podatkowym.

Osoba, która otrzymuje odszkodowanie, nie zarabia na nim. Bo odszkodowanie ma zrekompensować stratę. W najlepszym razie otrzymując je, wychodzimy na zero. Jeżeli na przykład pękła rura w łazience, woda zalała mieszkanie, straty wyniosły 5 tys. zł i towarzystwo wypłaciło odszkodowanie w takiej wysokości, trudno mówić, że właścicielowi mieszkania cokolwiek przybyło.

Dlatego przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzają generalną zasadę, że odszkodowania są zwolnione z podatku. Wolne od podatku jest także świadczenie wypłacane przez ubezpieczyciela w postaci renty. Renta taka przysługuje w sytuacji, gdy doszło do uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia i w wyniku tego poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej (albo zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki na przyszłość).

Związek z działalnością gospodarczą

Od tej generalnej zasady są jednak wyjątki. W niektórych przypadkach odszkodowania nie podlegają zwolnieniu od podatku i trzeba rozliczyć się z urzędem skarbowym.

Wyjątek ten dotyczy głównie odszkodowań otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Ale wyłączone są także niektóre odszkodowania otrzymane od innych podmiotów niż towarzystwa ubezpieczeniowe. Dotyczy to np. odprawy i odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę czy odszkodowania za straty obejmujące składniki majątku związane z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej.

Otrzymane odszkodowanie, które nie podlega zwolnieniu z podatku dochodowego od osób fizycznych, należy wykazać w zeznaniu podatkowym składanym za dany rok podatkowy w pozycji: inne źródła.

Zadośćuczynienia, polisy na życie, NNW

Nie są opodatkowane zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, choć mają one zrekompensować straty niematerialne, których nie można konkretnie zmierzyć. Działa tu jednak zasada, że dzięki zadośćuczynieniu ani poszkodowany, ani rodzina osoby, która zginęła w wypadku, nie wzbogacą się. Zadośćuczynienie jedynie zrekompensuje poniesione straty psychiczne albo będzie częściową rekompensatą za to, że ktoś został inwalidą, co całkowicie zmieniło jego życie.

Zwolnione od podatku są również świadczenia wypłacane z polis na życie oraz NNW. Ubezpieczenia te działają w ten sposób, że w razie określonego w umowie zdarzenia (np. śmierć, dożycie określonego wieku, kalectwo, uszkodzenie ciała) wypłacana jest umówiona suma.

Wyjątek w tej grupie stanowią polisy z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (UFK). Od dochodu, który powstaje wtedy, gdy wartość wypłat z polisy przekroczy sumę składek wpłaconych do towarzystwa ubezpieczeniowego i przekazanych do funduszu kapitałowego, należy odprowadzić podatek dochodowy. Natomiast jeżeli dochodzi do wypłaty tzw. wartości polisy (czyli sumy wpłaconych składek powiększonej o zyski z inwestycji wypracowane przez ubezpieczyciela), to sam zysk z takiej polisy podlega opodatkowaniu 19-proc. podatkiem Belki (zysku tego nie dolicza się do dochodu opodatkowanego PIT; podatek Belki rozliczany jest oddzielnie).

Odsetki zawsze opodatkowane

Trzeba jednak pamiętać, że w żadnej sytuacji od podatku dochodowego nie są zwolnione odsetki od  odszkodowań i świadczeń wypłaconych przez towarzystwa. Odsetki nie są traktowane jako element naprawienia szkody. Należą się niezależnie od tego, czy wierzyciel poniósł szkodę wynikającą z opóźnienia wypłaty. Dlatego są uznawane za normalny dochód, od którego trzeba odprowadzić daninę fiskusowi.

Jeżeli więc towarzystwo wypłaciło odszkodowanie z komunikacyjnego OC pół roku po upływie terminu nakazanego przepisami prawa, to samo odszkodowanie nie jest opodatkowane, ale odsetki za opóźnienie już tak. Podobnie jest w przypadku odszkodowań i świadczeń, od których trzeba opłacić podatek, odsetki należy wykazać w zeznaniu rocznym w pozycji: inne źródła.