Obywateli czeka trudna walka o czyste powietrze

W środę przed Sądem Okręgowym w Toruniu odbyła się sprawa z powództwa ClientEarth przeciw Skarbowi Państwa. Fundacja, działając w imieniu osoby fizycznej, domaga się stwierdzenia naruszenia jej dóbr osobistych oraz nakazania państwu polskiemu przyjęcia konkretnych celów w kwestii ograniczenia emisji. Choć sąd nie oddalił powództwa na pierwszej rozprawie, eksperci są zgodni, iż szanse na sukces są w tej sprawie małe.

Przede wszystkim trudno będzie wykazać, że doszło do naruszenia dóbr osobistych.

Czytaj więcej

Dobra osobiste

5 obywateli pozywa państwo polskie ws. katastrofy klimatycznej

Fundacja ClientEarth w imieniu pięciorga obywateli pozwała Skarb Państwa za to że nie dość aktywnie walczy ze zmianami klimatu. W środę Sąd Okręgowy w Toruniu zbada jedną ze spraw.

– W orzecznictwie i doktrynie utrwalił się pogląd, że dobro powszechne (tzn. w równym stopniu dotyczące wszystkich), jak np. nieskażone środowisko, nie daje się zindywidualizować, co jest konieczne do zakwalifikowania go jako dobro osobiste – tłumaczy adwokat dr hab. Wojciech Machała z Uniwersytetu Warszawskiego. W takim samym sensie dobrem powszechnym wydaje się wolność, która do dóbr osobistych została przez ustawodawcę zaliczona – dodaje.

Wskazuje przy tym, że nawet po uznaniu nieskażonego środowiska i sprzyjającego klimatu za dobro osobiste pozostaje problem, czy niedopełnienie generalnego obowiązku dbałości o środowisko i klimat może kwalifikować się jako naruszenie tego dobra przypisanego do konkretnej osoby.

– W tej kwestii również przeważa pogląd, że nie, choć relacja pomiędzy niedopełnieniem takiego obowiązku i ingerencją w wartość doniosłą dla konkretnej osoby daje się stwierdzić, jeśli tylko przyjąć, że takie zaniechanie powoduje poczucie zagrożenia negatywnymi konsekwencjami zdrowotnymi – tłumaczy.

W maju 2021 r. Sąd Najwyższy przyjął uchwałę, że prawo do życia w czystym środowisku nie jest dobrem osobistym. Nie blokuje to drogi do dochodzenia naruszenia innych dóbr, np. prawa do zdrowia przez smog.

Czytaj więcej

Dobra osobiste

Prawo do czystego powietrza na wokandzie Sądu Najwyższego

Czy prawo do życia w czystym środowisku i oddychania powietrzem spełniającym standardy jakości jest dobrem osobistym podlegającym ochronie? - na to pytanie Sąd Najwyższy odpowie już 26 marca.

– Zanieczyszczone powietrze zgodnie z wynikami badań już teraz negatywnie wpływa na nasze zdrowie i z tego powodu może naruszać różnego rodzaju dobra osobiste – tłumaczy radca prawny Radosław Górski. – Emisję gazów cieplarnianych znacznie trudniej powiązać związkiem przyczynowo-skutkowym z naruszeniem dóbr osobistych – dodaje.

Orzeczenia i polityka

Prokuratoria Generalna domagała się oddalenia pozwu, wskazując, że rozstrzygnięcie byłoby wchodzeniem sądu w sferę działań władz politycznych. Podobnego zdania są konstytucjonaliści. – Moim zdaniem sąd nie ma kompetencji do wydawania orzeczenia, którego treścią byłyby konkretne zobowiązania rządu do podjęcia określonych czynności – mówi prof. Mirosław Wyrzykowski, sędzia TK w stanie spoczynku. – To kwestia podziału władzy i sąd nie jest właściwy do rozstrzygania tego typu sporów ze skutkiem wiążącym dla organów władzy ustawodawczej i wykonawczej.

Z kolei prof. Ryszard Piotrowski z Uniwersytetu Warszawskiego wskazuje, że gdyby istniały przepisy rangi ustawowej lub wyższej – prawo europejskie, umowa międzynarodowa – to sąd mógłby wskazać, że władza wykonawcza tych przepisów nie wykonuje. Wówczas byłaby zobowiązana do wykonania ich. Jak przekazała nam Maja Frontczak, radca prawny z kancelarii Gessel, reprezentująca stronę powodową, powołała się ona w sądzie na porozumienie paryskie. Wyznacza ono jednak tylko limit wzrostu temperatury, który państwa mają osiągnąć, a nie konkretne ilości emisji w danych latach. Te wartości określają natomiast naukowcy, a strona powodowa powołała się na raporty naukowe.