Do takiego wniosku prowadzą wyniki badań prof. Michała Brzezińskiego (Wydział Nauk Ekonomicznych UW, dr. hab. Michała Mycka (think-tank CenEA i Uniwersytet w Greifswaldzie) oraz Mateusza Najsztuba (CenEA), opublikowane kilka dni temu w „European Journal of Political Economy".
Według ich wyliczeń, przez 20 lat od połowy lat 90. XX w., realne dochody 4 proc. osób, które w rozkładzie dochodów znajdowały się tuż poniżej 1 proc. najlepiej zarabiających, rosły średnio w tempie przekraczającym 3,5 proc. rocznie, podczas gdy dochody osób o przeciętnych zarobkach w tempie 2,6 proc. rocznie. Dochody 1 proc. osób o najwyższych zarobkach rosły w tempie 4-5 proc. rocznie.
Our paper on inequality in PL with M. Myck & @najsztub is published in Eur. J. Pol. Econ. Building on the work by @pwlbukowski & F. Novokmet, we document that income ineq is⬆️ than officially known, while redistribution and tax progressivity is much⬇️https://t.co/Kp3Gt6X8Pp pic.twitter.com/55LwUCUuBv
— Michal Brzezinski (@BrzezinskiMich) September 24, 2021
Autorzy zwracają uwagę, że osłabienie demokratycznych standardów, do której doszło pod rządami PiS, dla wielu obserwatorów była zaskoczeniem, ponieważ Polska miała reputację kraju, w którym transformacja gospodarcza zakończyła się sukcesem, a demokracja mocno się zakorzeniła. Jednocześnie oficjalne dane wskazywały, że była krajem egalitarnym, co powinno budować poparcie społeczeństwa dla dotychczasowego modelu rozwoju gospodarczego. Według wyliczeń Brzezińskiego, Mycka i Najsztuba, rzeczywistość wyglądała nieco inaczej.
Od połowy lat 90. do 2015 r. nierówności dochodowe w Polsce wzrosły znacząco i „zbliżyły się do poziomów obserwowanych w najbardziej nierównych krajach Europy. Co więcej, wykazaliśmy, że w tym samym okresie redystrybucja dochodów i progresja podatkowa zostały istotnie zmniejszone" – napisali ekonomiści.
„Nasze wnioski sugerują, że rosnące nierówności dochodowe i malejąca dystrybucja powinny być uwzględniane wśród czynników, które przyczyniły się do nasilenia się populizmu i odwrotu od liberalizmu w Polsce. To jest spójne z wynikami badań ankietowych, które pokazują, że zapotrzebowanie obywateli Polski na redystrybucję rosło od połowy lat 90. do 2015 r." – podkreślili naukowcy. PiS odpowiedział na to zapotrzebowanie m.in. programem 500+, dodatkami dla emerytów oraz istotnymi podwyżkami płacy minimalnej.
Oficjalne dane dotyczące nierówności w Polsce, publikowane przez GUS i Eurostat, bazują na badaniach ankietowych wśród gospodarstw domowych. Wiadomo, że te dane nie malują rzetelnego obrazu nierówności, bo w ankietach nie uczestniczą zwykle najzamożniejsze gospodarstwa domowe, a osoby o wysokich dochodach często je zaniżają. W tym celu niektórzy badacze (w Polsce szeroki echem odbiły się artykuły Pawła Bukowskiego i Filipa Novokmeta) uzupełniają dane ankietowe informacjami z urzędów skarbowych, które rzucają dodatkowe światło na dochody najlepiej zarabiających gospodarstw domowych. Problem w tym, że tak skorygowane wyliczenia rozkładu dochodów nie są w pełni porównywalne z tymi oficjalnymi, m.in. ze względu na nieco inną definicję dochodu.
Czytaj więcej
Nierówności dochodowe w Polsce, które spadają systematycznie od kilkunastu lat, po 2015 r. wręcz zanurkowały. Na liście najbardziej egalitarnych krajów UE przesunęliśmy się w ciągu dekady z 19. na 10. miejsce. Dane te budzą jednak sporo wątpliwości.
Brzeziński, Myck i Najsztub wzięli pod uwagę zarówno dane z badań ankietowych, jak i ze sprawozdań podatkowych, a do tego zastosowali taką definicję dochodów, jak GUS. Ich wyniki dotyczą więc dochodu do dyspozycji (czyli po odliczeniu podatków i składek na ubezpieczenia społeczne) ze wszystkich źródeł (pracy, kapitału, wynajmu nieruchomości, świadczeń społecznych itp.) na osobę. Dane są dodatkowo skorygowane w taki sposób, aby uwzględniały fakt, że utrzymanie kolejnej dorosłej osoby w gospodarstwie domowym oraz dzieci jest tańsze niż osoby samotnej.
Przemysł obronny, kontrakty, przetargi, analizy, komentarze
Ekonomiści wyliczyli, że w latach 1994-2015 udział współczynnik Gini'ego – powszechnie stosowana miara nierówności dochodowych – z niespełna 34 pkt do 38-40 pkt. Dane GUS bazujące na badaniu ankietowym sugerują, że w tym okresie współczynnik Gini'ego był dość stabilny i oscylował wokół 30 pkt.
Inną często stosowaną miarą nierówności jest udział 5 proc. najlepiej zarabiających osób w ogóle dochodów. Ten wskaźnik, według szacunków Brzezińskiego, Mycka i Najsztuba, zwiększył się w ciągu 21 lat do 2015 r. z około 26 do około 30 proc.
Autorzy podkreślają, że przyjęta przez nich metoda badawcza wskazuje, że nierówności dochodowe w Polsce nie są aż tak duże, jak pokazywały wspomniane badania Bukowskiego i Novokmeta, ale i tak są istotnie większe niż wynikało z badań ankietowych. Co więcej, według Polska znajduje się wśród najbardziej nierównych państw Europy.
