Podatki. W CIT potrzeba więcej marchewki, nie tylko kija

– Uszczelnienie systemu podatkowego jest priorytetowym zadaniem polityki państwa, ale jego efekty należy oddzielnie oceniać z perspektywy VAT i CIT – ocenia dla „Rzeczpospolitej" Dominik Gajewski, prof. Szkoły Głównej Handlowej. – Bo o ile w VAT niewątpliwie można dostrzec znaczną poprawę ściągalności, o tyle w zakresie uszczelnienia luki CIT brak widocznych efektów – ocenia Gajewski.

Wpływy z podatku VAT JUŻ wróciły do poziomu z 2007 r., z CIT – jeszcze nie

Foto: Rzeczpospolita

Takie są głównie tezy wynikające z najnowszego raportu SGH „Ekonomiczne Wyzwania dla Europy Środkowo-Wschodniej", którego część poświęcona jest uszczelnieniu systemów podatkowych. – W Polsce, proces uszczelnienia CIT odbywa się poprzez wprowadzanie nowych obciążeń podatkowych, ale nie uwzględnia specyfiki konkurencji podatkowej w UE, co niewątpliwie wpływa na transferowanie wypracowanych zysków w Polsce do innych „atrakcyjniejszych podatkowo" państw – wyjaśnia.

Jeszcze trochę brakuje

Potwierdzają to dane na temat dochodów z CIT. Niewątpliwie – jak zaznacza Karolina Stawowska, partner w kancelarii Wolf Theiss, rozwiązania przyjęte przez rząd PIS, takie jak nowe wymogi w cenach transferowych czy ograniczenie wielkość wydatków, które mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów (np. koszty finansowania zewnętrznego czy koszty usług niematerialnych), przyczyniły się do wzrosty wpływów z CIT. W 2017 r. zwiększyły się one o 13 proc. do rekordowo wysokiego poziomu 38,1 mld zł, podobnie ma być w tym roku – wzrost o 14 proc. do 43,6 mld zł, podczas gdy w latach 2008–2016 praktycznie utrzymywały się na takim samym poziomie (w wielu latach mocno zaś spadały).

Znacznie gorzej wyglądają jednak wpływy z CIT w relacji do wartości gospodarki. W najgorszym momencie wskaźnik ten spadł do 1,7 proc. (w 2014), w 2017 r. udało się go odbudować do 1,9 proc., w 2018 . ma to być 2,1 proc., a w 2019 r. – 2 proc. Ale wciąż to jeszcze bardzo daleko do najlepszego okresu, gdy Polska nie była tak mocno narażona na erozję bazy w podatkach dochodowych, czyli 2007 r. Wówczas CIT przynosił aż 2,7 proc. PKB. Do zamknięcia luki w CIT w 2019 r. brakowałoby jeszcze ok. 0,7 proc. PKB, co oznaczałoby dodatkowe ok. 15,5 mld zł. Warto tu dodać, że luka w VAT, na zmniejszanie której nastawione jest główne ostrze fiskusa, już jest prawie zamknięta – w 2019 r. wpływy mają sięgnąć 8 proc. PKB wobec 8,1 proc. PKB w 2007 r.

Innym udaje się lepiej

– Analiza danych z różnych krajów pokazuje również, że jesteśmy outsiderem, jeżeli chodzi o wpływy z CIT w regionie – zaznacza Dominik Gajewski. I tak, o ile wszystkie państwa w 2012 r. doświadczyły mocnego uderzania i spadków wpływów z podatku dochodowego od korporacji w relacji do PKB, o tyle większość odbudowała je już w 2016 r. Widać to szczególnie na przykładzie Słowacji, która w 2016 r. zebrała podatki od przedsiębiorstw na poziomie ok. 3,8 proc. PKB, podczas gdy w 2012 r. było to 2,4 proc. – Jest to ewidentny sygnał, że przy planowaniu polityki uszczelnienia luki CIT musi być uwzględniane zjawisko szkodliwej konkurencji podatkowej, a nie tylko rozwiązania zwiększające obciążenia podatników w Polsce – podkreśla Gajewski.

Potrzeba zmian

– Zwłoka w przeprowadzeniu gruntownej reformy w tej mierze będzie pogłębiać problem związany z luką CIT – ostrzega Gajewski. I proponuje rewolucję w podejściu do uszczelniania systemu podatków dochodowych. Jego zdaniem przy dostosowaniu naszych przepisów do norm UE i dokumentów BEPS konieczna jest najpierw ocena tego, co się dzieje w innych państwach (szczególnie sąsiednich), tak byśmy nie byli najmniej konkurencyjni. Poza tym należałoby oczekiwać likwidacji luki CIT poprzez zrównoważoną politykę podatkową uwzględniającą zarówno interes budżetu państwa, jak i interes przedsiębiorców. – Tak, by zbyt restrykcyjna polityka podatkowa nie odbiła się na inwestycjach – podkreśla Gajewski.

Dodaje, że polityka w tym zakresie powinna być związana z podjęciem niezwykle trudnej i skomplikowanej problematyki wysoko zaawansowanej inżynierii podatkowej, co wymaga przyjęcia długoterminowej strategii i szkolenie wyspecjalizowanych kadr.

– Dane fiskalne pokazują, że działania uszczelniające w CIT nie przynoszą oczekiwanych rezultatów – zauważa też Łukasz Czucharski z Komitetu Podatkowego Pracodawców RP. – W związku z tym resort finansów powinien rozważyć, czy nie zamienić kija na marchewkę i wprowadzić takie rozwiązania, które będą zachęcały do rozwijania działalności w Polsce. Rozwój przedsiębiorstw w dłuższej perspektywie przełoży się również na większe wpływy do budżetu – dodaje.

Zamiast pętli na szyję

– W Polsce widoczny jest nacisk na obłożenie podatników nowymi obciążeniami czy restrykcjami bez wyraźnego wprowadzenia nowych rozwiązań podatkowych ułatwiających prowadzenie biznesu w Polsce, takich jak nowe ulgi czy zwolnienia podatkowe – zaznaczają też eksperci Kancelarii Prawnej Skarbiec w komentarzu przysłanym „Rzeczpospolitej".

– Wydaje się, że przyjazne podatnikom państwo powinno najpierw sprawdzić, gdzie ma „dziury" w pozyskiwaniu dochodów i je uszczelnić, a nie zarzucać im kolejną „pętlę na szyję" i sprawdzać, czy i to jeszcze przeżyją. Sam tzw. podatek przeciw ucieczkom z kraju (exit tax) nie jest instrumentem uszczelniania systemu tylko kolejnym podatkiem sensu stricte, gdyż nie wpłynie na lukę w systemie, która już przecież jest – podsumowują.