Niskie dochody samorządów

W budżecie państwa, jak już oszacował rząd, w tym roku zabraknie 24 mld zł. Sposobem na ten ubytki ma być wyższy o 16 mld zł deficyt i mniejsze o 8,6 mld zł wydatki. Spowolnienie gospodarcze, która wyrwało taką dziurę w kasie państwa, dotyka również niektóre samorządy. Jak sobie radzą?

Nietypową strategię ma Mazowsze. – Obecnie trwają prace nad przygotowaniem programu postępowania ostrożnościowego umożliwiającego przedłożenie do ministra finansów wniosku o udzielenie pożyczki z budżetu państwa w wysokości 220 mln zł – mówi Marek Miesztalski, skarbnik woj. mazowieckiego. Mazowsze stara się też o zawieszenie tegorocznej wpłaty – nieco ponad 660 mln zł – na „janosikowe".

Te niekonwencjonalne działania wynikają z dramatycznej sytuacji mazowieckiego budżetu. Po pierwszym półroczu wpływy z CIT okazały się o prawie 200 mln zł niższe niż rok wcześniej i spadły do 560 mln zł. – Na odrobienie strat nie ma szans, w sumie w całym roku może zabraknąć z tego tytułu 335 mln zł.  Dochody z CIT należą do najniższych od 9 lat – podkreśla Miesztalski. A razem z innymi ubytkami dziura wynosi 348 mln zł.

O taką kwotę władze regionu muszą też skorygować wydatki. Ale po dogłębnej analizie okazało się, że w budżecie można wygospodarować tylko 128 mln zł (w tym m.in. 65 mln zł cięć w wydatkach bieżących na utrzymanie urzędów i dróg i 36 mln zł cięć w inwestycjach). Jednak pozostałe 200 mln zł ma pochodzić właśnie z pożyczki od państwa.

W innych województwach nie jest tak dramatycznie, stąd i sposoby na rozwiązywanie finansowych problemów są już bardziej standardowe. Na Śląsku z podatku CIT w całym 2013 r. może zabraknąć ok. 45 mln zł. – Nie planujemy zwiększania deficytu, ani dochodów. Aby zabezpieczyć się przed ryzykiem wynikającym z ewentualnego niewykonania dochodów staramy się zmniejszać obciążenia po stronie wydatków, np. poprzez rozłożenie realizacji inwestycji w czasie oraz kumulując „oszczędności poprzetargowe" na już zrealizowanych zadaniach – wyjaśnia Witold Trólka z biura prasowego marszałka woj. śląskiego.

– Inwestycji nie chcemy ograniczać, ponieważ w sposób istotny wpłynęłoby to negatywnie na rynek pracy, konsumpcję wewnętrzną, a ostatecznie znalazłoby odzwierciedlenie w wysokości uzyskanych wpływów z tytułu udziałów w CIT i PIT – podkreśla z kolei Henryk Halmann, skarbnik województwa pomorskiego. – W sytuacji zagrożenia utratą płynności, co jest jednak mało prawdopodobne, będziemy zmuszeni do kolejnych cięć w zakresie wydatków związanych z bieżącym funkcjonowaniem. Kolejnych, ponieważ już plan budżetu na 2013 r. ograniczył je o 10 proc. – dodaje Halmann.

W woj. pomorskim, oprócz CIT problematyczna jest też realizacja wpływów ze sprzedaży nieruchomości, ze względu na stagnację na tym rynku.  W sumie z tych dwóch źródeł może być o 15 mln zł mniej, a do tego dochodzi jeszcze zmniejszona dotacja z budżetu państwa o 2,67 mln zł.

16 proc. mniej niż w zeszłym roku wpłynęło w I półroczu do budżetu państwa i budżetów samorządów z podatku CIT.

Poznań stara się działać na wszystkich finansowych frontach. – Realizacja dochodów w I kwartale i kolejnych miesiącach pokazała, że ich wykonanie może stanowić istotny problem, stąd już na początku lipca dokonaliśmy korekty podstawowych źródeł dochodów budżetu – mówi Barbara Sajnaj, skarbnik Poznania. Miasto zmniejszyło już plan dochodów o 85 mln zł (z PIT – o 50 mln zł, z CIT – o 20 mln zł, a z podatku od czynności cywilnoprawnych – o 15 mln zł). Część ubytków udało się pokryć większymi wpływami z dywidend (5 mln zł), mniejszymi wydatkami na obsługę zadłużenia (35 mln zł dzięki obniżkom stóp procentowych), ale o 45 mln zł może też wzrosnąć deficyt i dług.

– W naszej ocenie, co zresztą podkreślało wielu ekonomistów, zapowiadany wzrost PKB w II półroczu nie wyrówna już odnotowanego ubytku dochodów – dodaje Sajnaj.

Część samorządów już wcześniej przewidziała, że w tym roku mogą być problemy. – Jeżeli utrzyma się dotychczasowa tendencja, na przełomie III i IV kwartału br. planowana jest korekta budżetu. Będzie ona polegać na obniżeniu planu dochodów i rozwiązaniu rezerwy zgodnie z Planem B – informuje Bartosz Milczarczyk, rzecznik prasowy Urzędu m.st. Warszawy.

„Plan B-Bezpieczeństwo" powstał jeszcze podczas uchwalania budżetu na ten rok. Polegał on na ograniczeniu wydatków bieżących (m.in. na komunikację miejską) o 329 mln zł i przeniesieniu ich do rezerwy celowej, która zostanie rozwiązana właśnie w razie braków w dochodach. Po pierwszym półroczu dochody było o ok. 240 mln zł niższe od planu (z czego 150 mln zł z CIT i 85 mln zł PIT).

W sumie samorządowcy podkreślają, że może w tym roku nie na wszystko znajdą się pieniądze, ale poradzą sobie z kryzysem bez pomocy państwa (może z wyjątkiem Mazowsza). Ale nie znaczy to, że nie wymagają od władzy centralnej naprawy finansów samorządów i podejścia do nich.

– Kondycja finansowa samorządów pogarsza się nie tylko przez trudną sytuację gospodarczą – mówi Andrzej Laskowski, zastępca dyrektora departamentu budżetu i finansów małopolskiego urzędu marszałkowskiego. – Ale także wskutek przekazywania województwom zadań bez dostatecznych środków na ich realizację – dodaje. Takim zadaniem ostatnio było prowadzenie ośrodków adopcyjnych, a wcześniej – m.in. działania z zakresu transportu publicznego. Dyrektor podkreśla, że gdyby państwo dobrze liczyło koszty nowych rozwiązań, kondycja finansowa samorządów uległaby poprawie.

– O ile koniunktura może się zmienić, to problemy systemowe pozostają – zauważa skarbnik Sajnaj. Te problemy to np. malejąca efektywność głównego źródła dochodów dla miasta i gmin – podatku PIT. Efektywność spada, bo wielkie ubytki spowodowało obniżenie stawek PIT i ulga prorodzinna, a z pieniędzy z PIT trzeba też finansować to, czego rząd nie chce pokrywać w 100 proc.

– Dlatego zgadzamy się z coraz częściej podnoszonymi postulatami zwiększenia poziomu dochodów samorządów, zwłaszcza w kontekście absorpcji środków UE w latach 2014–2020 – podkreśla Sajnaj.

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki a.cieslak@rp.pl