Szary dym wart miliardy złotych

Polska traci na szarej strefie tytoniowej nawet 7 mld zł rocznie – wynika z analiz Business Centre Club. Papierosy są przemycane zza wschodniej granicy lub produkowane w kraju. Nie ułatwia walki prawo, które nie nakazuje niszczenia skonfiskowanych maszyn z nielegalnych fabryk.

Tirem, dronem, wpław

Mimo to po raz pierwszy od lat wzrosła liczba legalnie sprzedanych papierosów, a szara strefa zmniejszyła się o ok. 7 proc. – wynika z szacunków Ministerstwa Finansów. Wzrosły także wpływy z akcyzy. Państwo zarabia na legalnej branży ok. 22 mld zł, samą akcyzę BCC szacuje na 18,5 mld zł.

– Widzimy skuteczne działanie Straży Granicznej i większą aktywność grup przestępczych. Ograniczeniem jest tylko ich wyobraźnia i finanse – mówi major Seweryn Stopa, zastępca dyrektora zarządu operacyjno-śledczego Komendy Głównej Straży Granicznej.

Papierosy trafiają do Polski tirami, dronami, małymi samolotami, przemytnicy przepływają przez Bug, ciągnąc towar za sobą. W 2016 r. Straż Graniczna zarekwirowała kontranbandę o wartości 125 mln zł, rok wcześniej – za 85 mln zł.

Większym problemem są fabryki krajowe. – Przemyt staje się drugorzędny, rośnie problem „szarej produkcji". Polskie papierosy znajdowane są w całej Europie – mówi Piotr Walczak, podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów. W jednej z polskich wytwórni służby znalazły papierosy marki Gauloises z banderolami algierskimi. Miały we Francji udawać przemyt z legalnych fabryk w Algierii.

Produkcja papierosów to nie jest działalność przypadkowych osób. – Organizacja produkcji nielegalnych papierosów to wielkie przedsięwzięcie biznesowo-logistyczne – uważa Walczak. – Grupy mają kapitał i dobrą logistykę, a nawet rozpoznanie służb zwalczających ten proceder – mówi.

Konfiskata i odkupienie

– Koszt zorganizowania pierwszego miesiąca pracy fabryki to 1,2 mln zł, w to wchodzi wynajęcie pomieszczeń, maszyny, pracownicy – wylicza major Stopa. Według Andrzeja Kornatowskiego z BCC jedna ciężarówka pełna papierosów to 3 mln zł zysku dla przestępców i 4 mln zł strat dla państwa. – Rocznie do Polski wjeżdża 700 tirów z papierosami, tyle samo powstaje w Polsce – mówi.

Eksperci wskazują na kuriozalny problem: żaden przepis nie nakazuje zniszczenia maszyn, które służyły do nielegalnej produkcji – Konfiskowane fabryki nie są niszczone, przestępcy w przetargach odkupują sprzęt od Skarbu Państwa – mówi major Stopa i podaje przykłady „firm rodzinnych". – Gdy syn zostaje złapany, to ojciec kupuje maszyny i kontynuuje produkcję.

Mnożą się postulaty wyższych kar finansowych. – Trzeba wprowadzić nowe typy przestępstw, karanych stosownie do skali działalności – uważa Andrzej Kornatowski.

Produkcja jest celowo rozdrabniania, co ogranicza straty: w razie wpadki przestępcy tracą mniej sprzętu i towarów. Część fabryk przeniosła się na Czechy i Słowację, ale w strefie Schengen problem nie znika. Tu, zdaniem Walczaka, pomaga nowa ustawa o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów.

Eksperci krytykują słabą współpracę z Ukrainą i inwestycje koncernów tytoniowych w fabryki na Białorusi, z których produkcja przemycana jest do Polski.