Zarobki górników rosną, gdy zyski kopalni maleją

Spadające ceny węgla powodują, że sytuacja polskich kopalń jest coraz trudniejsza. Spółki, które do tej pory rocznie przyjmowały  do pracy tysiące nowych górników, dziś zmniejszają zatrudnienie. Jednocześnie spora część z nich co roku podnosi pensje i wypłaca pracownikom dodatkowe świadczenia.

Wysokie zarobki

Jak podaje GUS, po trzech kwartałach 2013 r. średnia pensja polskiego górnika sięgała 6,14 tys. zł brutto i była o 1,3 proc. wyższa niż przed rokiem. Ale większe wynagrodzenia wypłacała np. Jastrzębska Spółka Węglowa. Tam średnia pensja w całym ubiegłym roku wyniosła 8,14 tys. zł i była ponaddwukrotnie wyższa od przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, które sięgało 3,65 tys. zł.

W górnicze pensje wliczone są dodatkowe świadczenia, takie jak 14. pensja, nagrody barbórkowe czy deputaty węglowe. Jeśli przyjąć metodologię firmy doradczej KPMG, pracowników JSW można więc zaliczyć do osób zamożnych i bogatych, bo ich roczne dochody brutto przekraczają 85 tys. zł.

Tymczasem wobec trudnej sytuacji na rynku kopalnie muszą sięgać po oszczędności. Niższe ceny węgla to efekt m.in. spowolnienia gospodarczego. Dla przykładu ceny benchmarkowe węgla koksowego na I kw. tego roku zostały ustalone na 143 dol. za tonę, co jest najniższym poziomem od 2009 r. –  Natomiast w przypadku węgla energetycznego na rynkach światowych może nastąpić odbicie, ale w Polsce spodziewam się albo utrzymania obecnych cen, albo nawet lekkiego spadku – szacuje Łukasz Prokopiuk, analityk Domu Maklerskiego IDMSA.

Ograniczenia kosztów funkcjonowania kopalń domaga się resort gospodarki. Już w połowie ubiegłego roku zaapelował do spółek górniczych, by wdrożyły konieczne działania dla poprawy rentowności i konkurencyjności polskiego węgla.

Problem w tym, że zarządy węglowych spółek mają ograniczone pole manewru, bo coroczne podwyżki i wieloletnie gwarancje zatrudnienia to elementy zawartych umów społecznych, które skutecznie wiążą im ręce. Np. JSW musiała w ubiegłym roku podnieść pensje o 2,7 proc., choć spółce według zapowiedzi jej zarządu z trudem uda się zakończyć 2014 r. na niewielkim plusie.

Kopalnie muszą więc np. zachęcać pracowników, by odeszli z własnej woli. – Analizujemy wszelkie możliwości podwyższenia efektywności. Zachęcamy między innymi do odchodzenia na emerytury pracowników mających takie uprawnienia – przyznaje Katarzyna Jabłońska-Bajer, rzeczniczka JSW.

Katowicki Holding Węglowy szacuje, że na koniec tego roku zmniejszy zatrudnienie o około 4 proc., do 16,2 tys. osób. – Nie przewidujemy jednak zwolnień. Będzie to wynik zmniejszonego naboru dla uzupełnienia tych, którzy odchodzą na emerytury – dodaje Wojciech Jaros, rzecznik KHW.

Na tym tle wyróżnia się Lubelski Węgiel Bogdanka, który finansowo radzi sobie znacznie lepiej od śląskich kopalń. Dziś zatrudnia  około 4,7 tys. osób. – Zakładamy, że docelowe zatrudnienie wynosić będzie ok. 5 tys. osób. Wzrost liczby pracowników związany jest z systematycznym wzrostem produkcji – wyjaśnia Zbigniew Stopa, prezes Bogdanki.

Pierwsze ustępstwa

Przykład największej polskiej spółki z tego sektora –  Kompanii Węglowej pokazuje jednak, że sami pracownicy zaczynają dostrzegać powagę sytuacji. W minionym roku przychody firmy zmniejszyły się aż o 1 mld zł w porównaniu z 2012 r. Władze spółki dały wybór – albo pracę stracą 884 osoby, albo załoga zgodzi się na ograniczenie części przywilejów pracowniczych.

Ostatnie porozumienie ze związkami zawodowymi skutkowało zawieszeniem na 3 lata 14. pensji pracownikom administracyjnym. Ponadto po raz pierwszy od kilkudziesięciu lat KW ograniczyła wydawanie darmowego węgla górniczym rencistom i emerytom.