Jak chronić biznes przed ryzykiem

Kurs dolara w stosunku do złotego wzrósł w ciągu roku o ponad 20 proc. W tym samym czasie kurs rubla spadł o 36 proc.

To oznacza, że polscy importerzy, którzy nie zabezpieczyli transakcji handlowych przed umocnieniem dolara, musieli ponieść wyższe koszty w przeliczeniu na rodzimą walutę. Natomiast przychody firm eksportujących do Rosji spadły w wyniku skokowego osłabienia się rubla.

– Z naszych obserwacji wynika, iż niepewność co do warunków rynkowych, na którą polscy przedsiębiorcy są wystawieni przy prowadzeniu biznesu, powoduje, że zabezpieczenia przed ryzykiem kursowym są dla wielu firm codziennością. Część przedsiębiorców przekonała się bowiem, że brak odpowiedniego zarządzania ryzykiem kursowym prowadzi do zagrożeń – mówi Szymon Kościak z Biura Sprzedaży Produktów Skarbowych PKO BP.

Stabilny kurs euro

Polskie firmy handlują przede wszystkim z kontrahentami ze strefy euro – na ten obszar przypada aż 50 proc. zagranicznej wymiany handlowej. Kurs euro do złotego ostatnio jest dosyć stabilny.

– Mimo faktu, że obecnie jesteśmy bombardowani dużą liczbą negatywnych informacji, jak np. wojna na Ukrainie czy problemy gospodarcze Grecji, ich wpływ na zmienność walutową pary euro/złoty jest niewielki. Kurs euro w stosunku do złotego w skali rok do roku pozostał bez zmian. Największe odchylenia od jego średniego poziomu z ostatnich dwóch lat mieszczą się w granicach 5 proc. – przypomina Jerzy Nikorowski, doradca inwestycyjny z Biura Maklerskiego BNP Paribas Polska.

Jego zdaniem w takim otoczeniu, czyli w okresie relatywnie niskiej zmienności kursów, zapotrzebowanie na instrumenty zabezpieczające nie jest duże.

Ale sytuacja może się bardzo szybko zmienić.

Ryzyko pod kontrolą

Czy przedsiębiorstwa, które handlują wyłącznie z firmami strefy euro, powinny się zabezpieczać przed ryzykiem walutowym, gdy wahania kursu są niewielkie? Zdaniem ekspertów – tak. Specjaliści z TMS Brokers wskazują, że względna stagnacja pary dolar/złoty w pierwszej połowie 2014 r. uśpiła czujność polskich przedsiębiorców zajmujących się importem w amerykańskiej walucie. Mogło się wydawać, że notowania dolara na długo ustabilizowały się na poziomie 3– 3,08 zł. Ale w ciągu kilku miesięcy sytuacja diametralnie się zmieniła: kurs dolara wystrzelił, przekraczając nawet poziom 3,7 zł. To świadczy o tym, że rynki walutowe są trudno przewidywalne. Dlatego eksporterzy i importerzy powinni zabezpieczać się przed niekorzystnymi dla nich kursem, jeszcze zanim wzrośnie zmienność na rynku walutowym.

– Czas niższej zmienności powinien być wykorzystany do zabezpieczenia pozycji walutowej przed nagłą zmianą, m.in. dlatego, że wtedy niektóre instrumenty finansowe są tańsze niż w czasach dużej zmienności – mówi Sebastian Judzin z DM TMS Brokers. – Niestety, wielu przedsiębiorców zignorowało konieczność zabezpieczenia i zaczyna szukać rozwiązań dopiero teraz.

Metody ochrony

Zdaniem ekspertów bardzo ważne jest, aby przedsiębiorstwa wdrożyły politykę zabezpieczania się, tzw. politykę hedgingu. Taka strategia powinna ustalać, jaką część przychodów czy kosztów przedsiębiorca chce zabezpieczyć, aby firma mogła prowadzić stabilną i przewidywalną działalność gospodarczą.

– Raz uchwalona strategia zabezpieczeń, powinna być konsekwentnie stosowana. Częste jej zmiany mogą powodować wysoką zmienność przychodów i zysków, co podnosi poziom niepewności przy prowadzeniu działalności gospodarczej – wyjaśnia Jerzy Nikorowski.

Zanim przedsiębiorca wdroży strategię, powinien przeanalizować przepływy gotówkowe w obcej walucie. Może się bowiem okazać, że firma kwotę, którą zarobi w obcej walucie, wyda na zakup surowców za granicą. Taka sytuacja oznacza, że przychody i koszty w walucie obcej wzajemnie się równoważą. Przedsiębiorca może też świadomie dążyć do równoważenia wpływów i wypływów gotówkowych w obcej walucie i w ten sposób chronić firmę przed tym ryzykiem (hedging naturalny).

– Przedsiębiorstwa korzystają z całej palety produktów: od kontraktów terminowych forward do strategii opcyjnych. Wśród mniejszych podmiotów prym wiodą transakcje forward, ale struktury opcyjne nie są rzadkością – mówi Szymon Kościak.

Eksperci podkreślają, że przedsiębiorcy powinni korzystać tylko z takich instrumentów, których działanie rozumieją oraz potrafią je prawidłowo zastosować, i to wyłącznie w celu ochrony przed ryzykiem, a nie wypracowania dodatkowego zysku. Właśnie próba zarobienia przez firmy na opcjach walutowych w latach 2008–2009 była przyczyną ich ogromnych strat.

Czytaj w internecie

-  Strona PARP, skąd można pobrać książkę w pliku PDF „Ryzyko walutowe w działalności małych i średnich polskich przedsiębiorstw", której autorem jest Jacek Maliszewski. www.parp.gov.pl

- Portal Giełdy Papierów Wartościowych z informacjami i materiałami edukacyjnymi na temat instrumentów pochodnych (m.in. kontrakty walutowe).     www.pochodne.gpw.pl

- Strona Komisji Nadzoru Finansowego: można pobrać w pliku PDF broszurę „Instrumenty pochodne", której autorem jest prof. Krzysztof Jajuga. www.knf.gov.pl, www.franchising.pl

Jak wdrożyć strategię zabezpieczenia przez ryzykiem walutowym

1. Zatrudnij specjalistę

Potrzebna jest osoba, która będzie odpowiedzialna za wdrożenie i realizację polityki zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym. Ekspert odpowiednio rozliczy (wyceni) i zaksięguje nabyte instrumenty. Można też skorzystać z usług firmy doradczej. Cena za takie usługi może zaczynać się już od 1–2 tys. zł miesięcznie (płaconych ryczałtem). Jeśli firma przeprowadza kilka dużych i prostych transakcji na rok, to zabezpieczenie jej pozycji walutowych jest mało czasochłonne. Natomiast jeśli firma ma dużo skomplikowanych transakcji, które trzeba zabezpieczyć, to cena za doradztwo może wynosić nawet 10 tys. zł. Koszty zależą przede wszystkim od czasochłonności usługi doradczej.

2. Rozróżnij doradcę od sprzedawcy

Nie traktuj opiekuna z banku jak zaufanego doradcę, bo jego rola polega przede wszystkim na sprzedaży produktów bankowych, a nie na edukowaniu klientów. Specjaliści bankowi przedstawią zasady funkcjonowania konkretnych rozwiązań, ale nie wdrożą za ciebie kompleksowej polityki zabezpieczeń.

3. Edukuj władze przedsiębiorstwa

Metody zarządzania ryzykiem walutowym powinny znać nie tylko pojedyncze osoby w dziale finansowym, ale także cały zarząd i jej rada nadzorcza.

Nie można dopuścić do takiej paradoksalnej sytuacji, jaka się zdarzyła w jednej z firm, gdzie podjęto decyzję o zarządzaniu ryzykiem walutowym, ale rada nadzorcza nie pozwoliła używać do tego celu instrumentów pochodnych.

Zdaniem ekspertów bez używania tzw. forwardów czy opcji nie sposób skutecznie zarządzać ryzykiem kursowym w przedsiębiorstwie.

4. Przygotuj strategię zabezpieczeń

Razem ze specjalistami, działem finansowym oraz działem handlowym opracuj politykę ochrony przed ryzykiem walutowym. Zacznij od analizy źródeł ryzyka w firmie – to ryzyko ma być ograniczone. Następnie stwórz jasne zasady polityki zabezpieczeń.

5. Zastosuj najprostsze metody

W pierwszej kolejności spróbuj ograniczyć ryzyko walutowe poprzez zbilansowanie przychodów i kosztów ponoszonych w walutach obcych (tzw. hedging naturalny), co w naturalny sposób redukuje.

6. Ustal różne sposoby zabezpieczeń

W sytuacji gdy dopasowanie kosztów i przychodów nie jest możliwe, przede wszystkim należy określić jakie kwoty, kiedy i jakimi instrumentami będą zabezpieczane (kontrakty terminowe, opcje walutowe).

7. Sprawdź harmonogram przepływu gotówki