Związek Powiatów Polskich przygotował broszurę dla powiatów o efektywnym wdrażaniu systemu bezpłatnego poradnictwa prawnego. Ma je wesprzeć w organizacji punktów, w których taka pomoc będzie udzielana. Czasu jest już niewiele. Punkty mają ruszyć po Nowym Roku.

– W broszurze odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania oraz interpretujemy przepisy wdrażające system tej pomocy. Ich jakość nie jest bowiem najlepsza – wyjaśnia Grzegorz Kubalski z tego związku. Chodzi o ustawę ?z 5 sierpnia 2015 r . o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (dalej: ustawa).

To tylko jednostka przeliczeniowa

ZPP wyjaśnia, że liczba punktów nieodpłatnej pomocy wcale nie musi się pokrywać z liczą miejsc, w których porady są udzielane. Użyte w ustawie określenie „punkt nieodpłatnej pomocy" wbrew literalnemu brzmieniu przepisu nie oznacza wcale realnie istniejącego punktu, ale jednostkę przeliczeniową potrzebną do wyliczenia dotacji przysługującej powiatom. Dopuszczalne jest więc takie rozwiązanie, że np. jeden punkt może każdego dnia funkcjonować w innym lokalu, np. w poszczególnych gminach wchodzących w skład powiatu.

Punkt nie musi też działać w te same dni. Ustawa mówi, że pomoc ma być udzielana przeciętnie pięć dni w tygodniu co najmniej cztery godziny dziennie. Mogą być więc tygodnie, w których punkt będzie otwarty krócej, np. cztery dni. Pod warunkiem że innym razem będzie to sześć dni. Nie muszą też zawsze działać cztery godziny dziennie. Ustawa używa określenia „co najmniej". Oznacza to np., że gdy będzie duże zainteresowanie poradami, punkt może działać dłużej.

Ustawa wymaga też, by pomoc była udzielana w lokalach powiatowych lub gminnych. Nie definiuje jednak tego pojęcia. To powoduje, że wiele powiatów ma wątpliwości. Zdaniem części prawników pojęcia te należy interpretować literalnie, a więc tak, że są to lokale stanowiące odpowiednio własność gminy lub powiatu.

– W naszej ocenie to zbyt wąska interpretacja – twierdzi Grzegorz Kubalski. – Należy przyjąć, że chodzi o lokale, do których powiat lub gmina mają tytuł prawny nie tylko z prawa rzeczowego (własność), ale i zobowiązań (np. użyczenie). Dzięki temu punkty będą mogły być prowadzone m.in. w lokalach organizacji pozarządowych. Wystarczy, że powiat lub gmina podpisze z nimi umowy użyczenia.

Co z organizacjami

Sporym problem jest również samo wyposażenie lokalu. Prawodawca reguluje te kwestie ogólnikowo. Nie ma żadnych szczegółów mówiących o sieci teleinformatycznej. Dlatego wystarczy zapewnić dostęp do internetu. Nie jest też konieczny dostęp do profesjonalnego systemu informacji prawnej, czyli aktów prawnych.

Część punktów obowiązkowo będą prowadziły organizacje pozarządowe. Pojawiły się wątpliwości, co w sytuacji, gdy nie uda się znaleźć odpowiedniej organizacji. Broszura wyjaśnia, że trzeba zwrócić się do samorządu adwokackiego oraz radców prawnych, by wskazały odpowiednich prawników.

Sami zainteresowani pozytywnie oceniają broszurę.

– W Zabrzu ma powstać siedem punktów, w tym cztery prowadzone przez organizacje. Jesteśmy w fazie przygotowań. Nie zawsze wszystko jest jasne – mówi Krzysztof Lewandowski, wiceprezydent Zabrza.

Gdzie po pomoc

Od przyszłego roku w każdym powiecie mają powstać punkty nieodpłatnej pomocy prawnej. W całej Polsce ma ich być 1524.

Co najmniej jeden punkt ma przypadać na każde 25 tys. mieszkańców. Są jednak powiaty, które mają ponad 30 tys. mieszkańców. Dlatego w każdym powiecie powinny być minimum dwa punkty, ale nie więcej niż 35.

Nie będzie rejonizacji.

Oznacza to, że osoba w sporze ze swoim urzędem gminy, chcąc mieć pewność obiektywnej porady, może udać się do punktu w innej miejscowości. A jeśli dojdzie do zdarzenia losowego, wypadku, po poradę można się udać w miejscu aktualnego, a nie stałego pobytu.

Informacje o punktach będzie można znaleźć na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości: www.ms.gov.pl. Oprócz tego każdy starosta na swojej stronie ogłosi, gdzie, kto i w jakich godzinach udziela porad.