Nasze banki bezpieczne podczas kryzysu

W drugiej połowie 2008 r. głęboki kryzys dotknął rynku finansowego na całym świecie – w konsekwencji  w wielu krajach instytucje finansowe wymagały wsparcia ze środków państwa. Skutki zawirowań na globalnych rynkach odczuła i Polska. Po upadku amerykańskiego banku Lehman Brothers i spadku zaufania na rynkach finansowych krajowe banki miały problem z pozyskaniem finansowania na rynku międzybankowym. Poszukiwanie płynności zaowocowało tzw. wojną depozytową – banki prześcigały się w podwyższaniu oprocentowania lokat, co sporo je kosztowało.

Skutki światowych wstrząsów

W czasie kryzysu pojawiło się także ryzyko utraty wsparcia finansowego dla bankowych spółek córek w ramach grup kapitałowych – wielu polityków wskazywało na potrzebę repolonizacji banków. Banki poczuły też skutki nadmiernego udzielania kredytów walutowych – osłabienie złotego sprawiło, że obniżyły się współczynniki wypłacalności banków, które w swoich portfelach miały dużo należności nominowanych w walutach obcych. W Polsce jednak nigdy nie doszło do sytuacji, aby państwo musiało wyciągać z tarapatów bank przy użyciu środków publicznych.

Często się podkreśla, że polski system finansowy w czasach kryzysu uniknął poważnych zaburzeń dzięki tzw. rencie zacofania. Najmocniej bowiem ucierpiał sektor finansowy w krajach, gdzie dużą rolę w działalności banków odgrywały transakcje skomplikowanymi instrumentami pochodnymi. Sektor bankowy w Polsce do dziś zachował swoją tradycyjną funkcję kredytodawcy, a bankowość inwestycyjna nie rozwinęła się na taką skalę jak w krajach zachodnich.

Narodowy Bank Polski regularnie bada odporność naszych instytucji finansowych na szoki rynkowe i makroekonomiczne, przeprowadzając tzw. stress testy. Mają one za zadanie sprawdzić, czy w tak skrajnych warunkach, że aż mało prawdopodobnych, system finansowy zachowałby stabilność.

Odporne na recesję

Okazuje się, że nawet przy ekstremalnym rozwoju wydarzeń polskie banki są bezpieczne. W przyjętym na potrzeby ostatnich  testów scenariuszu w 2013 r. polski PKB rośnie jedynie o 0,4 proc., a w kolejnym roku jego wartość spada o 1 proc. Następuje odpływ zagranicznego kapitału z rynku polskich aktywów – w rezultacie złoty osłabia się o 30 proc., a rentowność obligacji skarbowych skacze o 300 pkt bazowych (3 pkt proc.). Dla przypomnienia – projekcja NBP zakłada, że w 2013 r. gospodarka urośnie o 1,5 proc., a w 2014 r. – o 2,3 proc.

Aby utrzymać bezpieczne wskaźniki wypłacalności (relacja funduszy własnych do aktywów ważonych ryzykiem), banki w tak ekstremalnych warunkach potrzebowałyby zwiększenia funduszy podstawowych łącznie o 4,3 mld zł do końca 2014 r. (w scenariuszu bazowym – o 1 mld zł). Dotyczyłoby to instytucji, których udział w aktywach całego sektora wynosi ok. 15 proc.

Gdyby nastąpił odpływ kapitału zagranicznego i spadek zaufania klientów do banków, w poważnych tarapatach płynnościowych znalazłyby się te z nich, których udział w aktywach sektora wynosi łącznie 16 proc. To instytucje, które mają znaczący portfel kredytów walutowych i w dużym stopniu finansują się za granicą. Brak płynnych środków w tych bankach NBP szacuje łącznie na 38 mld zł.

114 mld zł wynosiły kapitały własne banków na koniec III kw. 2012 r. W ciągu roku wzrosły o ponad 15 proc.

Co ważne, odporność banków znacznie się poprawiła w porównaniu z sytuacją z podobnego raportu NBP z lipca. Wtedy ta sama symulacja pokazała niedobór wielkości aż 59 mld zł, który dotknąłby banki o 24-proc. udziale w aktywach sektora.

Wskazana ostrożność

Polskie banki w kryzysie są bezpieczne, jednak o stabilność systemu trzeba dbać, zwłaszcza że czeka nas rok mocnego spowolnienia gospodarczego. Co mogłoby przyczynić się do wmocnienia bezpieczeństwa krajowego systemu finansowego? Jak rekomenduje Narodowy Bank Polski, banki i niebankowe instytucje finansowe powinny wzmacniać swoją bazę kapitałową.  Fundusze własne banków w Polsce na koniec września 2012 r. wynosiły 114 mld zł i w ciągu roku wzrosły o 15 proc.

Zalecenia dla banków płyną też ze strony Komisji Nadzoru Finansowego. Nadzorca rekomenduje, aby w kryzysowych czasach prowadziły ostrożną politykę dywidendową. W ubiegłym roku, podobnie jak w 2011 r., nadzór finansowy zaapelował do instytucji finansowych, aby prowadziły politykę wzmacniania kapitałów własnych. W praktyce oznacza to, że tylko część banków będzie mogła wypłacić dywidendę z zysku za 2012 r. Banki, które nie spełnią choćby jednego z siedmiu kryteriów, muszą zatrzymać cały zysk za 2012 r. Pozostałe będą uprawnione do wypłaty dywidend, ale jej maksymalny poziom nie powinien przekroczyć 75 proc. zysku. To więcej niż w ubiegłym roku, kiedy banki, które przeszły przez sito nadzoru, mogły przeznaczyć na dywidendę nie więcej niż 50 proc. zysku (były też dodatkowe warunki).