Sprawa, którą Trybunał UE zajmował się w czwartek 5 listopada, dotyczyła obywatela Łotwy należącego do Kościoła Świadków Jehowy. Jego syn musiał przejść operację na otwartym sercu z powodu wrodzonej wady tego organu. Na Łotwie taką operację można było przeprowadzić jedynie metodą wymagającą transfuzji krwi. Ojciec był jej przeciwny, gdyż religia zabrania Świadkom Jehowy przetaczania krwi.
Okazało się, że operację bez transfuzji można wykonać w Polsce. O zgodę na jej przeprowadzenie na koszt państwa łotewskiego ojciec pacjenta zwrócił się do tamtejszego odpowiednika polskiego NFZ. Wniosek został rozpoznany odmownie, nie pomogło także odwołanie. W międzyczasie dziecko zostało zoperowane w Polsce, a ojciec złożył skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego Łotwy.
Sąd ten musiał ustalił, czy organy systemu ochrony zdrowia mogły odmówić pokrycia kosztów leczenia w oparciu o kryteria wyłącznie medyczne, czy też powinny były wziąć pod uwagę również przekonania religijne skarżącego. I czy ewentualna odmowa nie będzie dyskryminacją. Pytanie prejudycjalne w tej sprawie trafiło do unijnego Trybunału.
TSUE stwierdził, że generalnie państwo członkowskie UE ma prawo odmówić wydania uprzedniej zgody na leczenie w innym kraju w sytuacji, gdy w państwie tym jest dostępne leczenie szpitalne, którego skuteczność medyczna nie budzi żadnych wątpliwości, lecz stosowana metoda leczenia jest niezgodna z przekonaniami religijnymi ubezpieczonego. Nie jest to niezgodne z art. 20 ust. 2 rozporządzenia UE nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
- Taka odmowa wprowadza odmienne traktowanie oparte pośrednio na religii lub przekonaniach religijnych. Jednak może być ono uzasadnione, jeżeli jest oparte na kryterium obiektywnym i racjonalnym oraz jest proporcjonalne do realizowanego celu - wskazał TSUE. Dodał, że ustalenie tego należy do sądu krajowego, czyli w tym przypadku - łotewskiego.
Trybunał uznał jednak, że w przypadku Świadka Jehowy z Łotwy odmienne traktowanie było uzasadnione, gdyż świadczenia udzielone w Polsce wiążą się z wyższymi kosztami niż te, które mogły zostać udzielone na Łotwie. Zgoda na operację w Polsce wiązałaby się zatem z obowiązkiem pełnego zwrotu tych kosztów, czyli dodatkowymi kosztami dla krajowego systemu opieki zdrowotnej.
- Gdyby państwowa instytucja miała obowiązek uwzględniać przekonania religijne ubezpieczonych, to dodatkowe koszty z tego powodu mogłyby pociągnąć za sobą ryzyko dla stabilności finansowej systemu ubezpieczeń zdrowotnych ze względu na ich nieprzewidywalność i potencjalną skalę. A taka stabilność to uzasadniony cel ograniczeń uznany przez prawo Unii - stwierdził Trybunał.
Trybunał wyjaśnił też, że odmowa wydania zgody na zagraniczne leczenie narusza art. 7 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE z 9 marca 2011 r. w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej. W przypadku tego przepisu państwo nie może powoływać się na konieczność ochrony stabilności finansowej systemu zabezpieczenia społecznego.
- Po pierwsze, zwrot kosztów przewidziany w dyrektywie jest obliczany w oparciu o taryfy mające zastosowanie do świadczeń opieki zdrowotnej w państwie członkowskim ubezpieczenia. Po drugie - zwrot nie może przekraczać rzeczywistych kosztów otrzymanych świadczeń. Ze względu na to podwójne ograniczenie system opieki zdrowotnej państwa członkowskiego, w którym pacjent jest ubezpieczony, nie jest narażony na ryzyko ponoszenia nadmiernych kosztów z tytułu pokrywania kosztów leczenia transgranicznego - wyjaśnił TSUE.
Dodał, że inaczej byłoby w sytuacji, gdyby odmowa zgody na leczenie za granicą była obiektywnie umotywowana uzasadnionym celem polegającym na utrzymaniu potencjału w zakresie leczenia lub kompetencji medycznych i stanowiła właściwy i konieczny środek do osiągnięcia tego celu. To jednak musiałby ocenić krajowy sąd.
sygn. akt C-243/19
