Nadczynność tarczycy: bezpieczne leczenie promieniotwórczym jodem

Kiedy tarczyca choruje na nadczynność, stosuje się leczenie farmakologiczne, chirurgiczne lub radioizotopowe. Z tej ostatniej możliwości pacjenci korzystają zbyt rzadko, choć ma ona wiele zalet. Terapia z zastosowaniem radioaktywnego jodu (

131

I) jest precyzyjna, bezpieczna i możliwie najbardziej komfortowa dla pacjenta, bo nie wiąże się z inwazyjną operacją ani długotrwałą hospitalizacją. Jest też refundowana przez NFZ.

Dlaczego więc jest tak rzadko stosowana? Pacjenci obawiają się leczenia z zakresu medycyny nuklearnej. Już samo hasło „promieniowanie” powszechnie kojarzy się z procedurami, które mają dużo skutków ubocznych i są ostatecznością. Jak jest w rzeczywistości, wyjaśniają specjaliści z Zakładu Medycyny Nuklearnej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

Tarczyca – na co najczęściej choruje

Jedną z najczęstszych chorób tarczycy jest nadczynność, czyli wydzielanie hormonów w ilości większej, niż potrzebuje organizm.

Nadczynność tarczycy występuje najczęściej w postaci wola guzkowego i choroby Gravesa-Basedowa. U dorosłych częstość występowania nadczynności tarczycy szacuje się na około 2 proc. populacji, u dzieci występuje ona 10-15-krotnie rzadziej. Ryzyko i przyczyny rozwoju nadczynności zależą od wieku, dostępności jodu i predyspozycji genetycznych.

Nadczynność tarczycy można leczyć farmakologicznie (zwykle terapia pierwszego rzutu) lub, w niektórych wypadkach, także chirurgicznie. Warto jednak wiedzieć, że bezpieczne i skuteczne oraz stosunkowo mało obciążające dla pacjenta jest także leczenie radioizotopowe – terapia z zakresu medycyny nuklearnej.

Na czym polega terapia radioizotopowa

– W terapii nadczynności tarczycy można zastosować radioizotop jodu

131

I, który gromadzi się w guzkach lub miąższu tarczycy i stopniowo eliminuje komórki produkujące nadmierną ilość hormonów – mówi prof. Bożena Birkenfeld z Zakładu Medycyny Nuklearnej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

– Decyzję o leczeniu radioizotopowym lub operacyjnym podejmuje się wtedy, gdy leczenie farmakologiczne nie pomaga lub jest niewystarczające. To, który sposób leczenia zostanie zastosowany, zależy w dużym stopniu od decyzji samego pacjenta: czy woli połknięcie kapsułki z jodem radioaktywnym i powrót do domu, czy

z jakiegoś powodu zdecyduje się na operację pod narkozą i pobyt w szpitalu – tłumaczy prof. Bożena Birkenfeld.

– Zarówno leczenie radioizotopowe, jak i operacja chirurgiczna mogą doprowadzić do sytuacji, że hormonów tarczycy będzie w organizmie za mało (wystąpi niedoczynność tarczycy) i konieczne będzie ich codzienne przyjmowanie w postaci tabletek. W wielu przypadkach uważa się to za pożądany efekt terapii. Przyjmowanie tabletek z hormonami tarczycy nie powoduje żadnych skutków ubocznych, jeżeli ich dawka jest odpowiednia. Warto zaznaczyć, że obecnie dawkowanie takich leków jest bardzo precyzyjnie monitorowane – mówi dr Maria Listewnik z Zakładu Medycyny Nuklearnej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

Jak przebiega leczenie?

Jod radioaktywny jest lekiem produkowanym i przywożonym do zakładów medycyny nuklearnej w dawkach zamawianych indywidualnie dla każdego pacjenta na podstawie wcześniej wykonanych badań i zaleceń lekarza specjalisty.

– W trakcie badań lekarz ocenia zdolność gromadzenia jodu przez tarczycę pacjenta (organizm człowieka wchłania jod radioaktywny tak, jak jod z innych źródeł, na przykład z ryb morskich). Wykonuje się badanie ultrasonograficzne i scyntygrafię tarczycy, badania laboratoryjne, w tym stężenie przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy i ewentualnie biopsję cienkoigłową dla zbadania charakteru wykrytych guzków i wykluczenia nowotworu – mówi prof. Bożena Birkenfeld.

Diagnostyka, podanie radiojodu i opieka przez rok od podania dawki preparatu z

131

I są prowadzone na podstawie kontraktu danego ośrodka z NFZ, dlatego zakwalifikowany do terapii pacjent podlega leczeniu nieodpłatnie.

Jak przygotować się do terapii

Trzeba wykonać badania wstępne, które określą, czy możliwe jest zastosowanie leczenia jodem radioaktywnym. Badania obejmują oznaczenie stężenia hormonów tarczycy oraz przeciwciał we krwi, pomiary zdolności wychwytu jodu radioaktywnego przez tarczycę, badanie scyntygraficzne i ultrasonograficzne tarczycy.

 W wybranych przypadkach wykonywana jest dodatkowo biopsja cienkoigłowa tarczycy w celu wykluczenia rozwoju procesu nowotworowego w tarczycy pacjenta. Wyniki tych badań są oceniane przez lekarza prowadzącego w czasie wizyty kwalifikacyjnej do radiojodoterapii.

Lekarz specjalista medycyny nuklearnej podejmuje decyzję o zakwalifikowaniu pacjenta do tego  leczenia. Termin podania dawki jodu promieniotwórczego jest ustalany indywidualnie z każdym pacjentem. 

Jak wygląda przyjęcie preparatu z jodem radioaktywnym

Dawka preparatu z jodem promieniotwórczym jest podawana pacjentowi doustnie w postaci kapsułki. – Po podaniu preparatu pacjent udaje się do domu – nie ma konieczności hospitalizacji.  Do dwóch godzin po podaniu leku nie należy przyjmować żadnych pokarmów, ale po tym czasie można odżywiać się jak zwykle, nie ma wskazań do ograniczeń dietetycznych. To niewątpliwa zaleta terapii z użyciem radiofarmaceutyku – pacjent nie musi borykać się z dodatkowymi ograniczeniami.

Co się dzieje po zażyciu jodu?

Duża część izotopu promieniotwórczego zostaje wychwycona przez tarczycę i pozostaje tam aktywna przez około kilka tygodni. Część podanej dawki radiofarmaceutyku w ciągu pierwszych kilku dni od leczenia wydala się wraz z moczem, potem i kałem.

Czy promieniowanie od przyjętej dawki zagraża otoczeniu? 

Nie, promieniowanie od przyjętej dawki nie zagraża choremu, ani nie zagraża osobom z bliskiego otoczenia pacjenta pod warunkiem stosowania się do zaleceń lekarskich. 

Jak o siebie dbać w czasie leczenia