Nie istnieje wprawdzie ustawowa definicja spółki komunalnej, ale najczęściej za spółkę komunalną uznaje się kapitałową spółkę handlową ze 100 % udziałem jednostki samorządu terytorialnego. Z czego wynika tendencja do rezygnacji przez gminy z konkurencyjnych procedur zamówień publicznych?
Czytaj także: Zamówienia publiczne - decyzję gminy o zamówieniu in-house należy uzasadnić
Jedną z przyczyn jest niewątpliwie coraz mniejsze zainteresowanie sektora prywatnego zamówieniami publicznymi. Jako przyczyny wskazuje się tu znaczny formalizm tych postępowań i dużą odpowiedzialność nakładaną na wykonawców w umowach. Jednocześnie z uwagi na coraz mniejszą konkurencje składane oferty często wyceniane są znacznie powyżej finansowych możliwości jednostek samorządowych. Ponieważ problem dotyczy zadań użyteczności publicznej, a więc zadań które muszą zostać zrealizowane, nierzadko zamawiający są niejako „skazani" na wygórowane ceny ofertowe. W takiej sytuacji ratunkiem dla JST mogą być zamówienia in-house. Zlecając zadanie własnej spółce komunalnej zamawiający ma wpływ na wysokość wynagrodzenia z tego tytułu. Spółki komunalne nie rzadko bowiem godzą się przyjmować nawet niekorzystne warunki umów w tym wynagrodzenia wychodząc z założenia, że rolą spółek komunalnych nie jest osiąganie zysku, ale przede wszystkim zaspokajanie potrzeb lokalnej społeczności.
Mając faktyczną kontrolę nad spółką komunalną jednostka samorządu terytorialnego może wpływać na gospodarne wydatkowanie przez spółkę pieniędzy i sposób realizacji zamówienia. Nieomal do zera spada także ryzyko upadłości wykonawcy, co gwarantuje nieprzerwane i stabilne wykonywanie zadania na rzecz lokalnej społeczności.
Można spotkać się z przekonaniem, że podmioty komercyjne charakteryzują się większą gospodarnością i racjonalnością wydawania środków, dzięki czemu zamówienia przez nie realizowane mogą być tańsze. Biorąc jednak pod uwagę, że spółki komunalne są to podmioty gospodarcze działające na wolnym rynku, takie przekonania nie mają żadnego racjonalnego uzasadnienia. Gmina zlecając zadania w ramach in-house spółce komunalnej poza wskazanymi powyżej zaletami zyskuje w aspekcie lokalno-społecznym dzięki aktywizacji lokalnej społeczności (pracowników spółki).
