Zgodnie z art. 6c ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej u.c.p.) gminy mają obowiązek zorganizowania odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. Rada gminy może także, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, postanowić o odbieraniu odpadów od właścicieli nieruchomości, na których nie mieszkają mieszkańcy, a powstają odpady komunalne. Jak podkreślono w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 lutego 2017 r. (sygn. II OSK 1418/15, LEX nr 2267847), takie regulacje u.c.p. powodują, że wszystkie nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, choćby robili to nieregularnie, wchodzą w zakres pojęcia: nieruchomości zamieszkanych, w przeciwieństwie do tych nieruchomości, na których nie mieszkają mieszkańcy, a powstają odpady komunalne. Znaczenie ma tu faktyczne zamieszkiwanie na nieruchomości, czego skutkiem jest generowanie odpadów komunalnych.
Właściciele nieruchomości, o których mowa w art. 6c u.c.p., ponoszą na rzecz gminy, na terenie której są położone ich nieruchomości, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W myśl art. 6i u.c.p. obowiązek ponoszenia tej opłaty powstaje:
- w przypadku zamieszkanych nieruchomości - za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości zamieszkuje mieszkaniec, a
- w przypadku niezamieszkanych nieruchomości, na których powstają odpady komunalne – za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości powstały te odpady.
Jeżeli w danym miesiącu na danej nieruchomości mieszkaniec zamieszkuje tylko przez część miesiąca, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w miesiącu, w którym nastąpiła zmiana, uiszcza się jeszcze w gminie, w której dotychczas zamieszkiwał, a w nowym miejscu zamieszkania – dopiero począwszy od miesiąca następnego, po którym nastąpiła zmiana.
Kilka metod do wyboru
W art. 6j ust. 1-2 u.c.p. ustawodawca wskazał kilka metod ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w odniesieniu do zamieszkanych nieruchomości. W przypadku takich nieruchomości opłata może stanowić iloczyn:
- liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość,
- ilości zużytej wody z danej nieruchomości lub
- powierzchni lokalu mieszkalnego
oraz stawki opłaty ustalonej przez radę gminy (w granicach określonych w art. 6k u.c.p.), a ponadto dopuszczalne jest uchwalenie przez radę gminy dla zamieszkanych nieruchomości jednej stawki opłaty od gospodarstwa domowego.
W art. 6j ust. 2a u.c.p. zaznaczono, że rada gminy może zróżnicować stawki opłaty w zależności od:
- powierzchni lokalu mieszkalnego,
- liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość,
- odbierania odpadów z terenów wiejskich lub miejskich, a także
- rodzaju zabudowy.
Jak zwrócono uwagę np. w wyroku NSA z 22 stycznia 2016 r. (sygn. II FSK 3231/15, LEX nr 2033618) przepis ten ma zastosowanie do wszystkich metod wymienionych w art. 6 ust. 1 i 2 u.c.p. Za pomocą kryteriów: powierzchni lokalu mieszkalnego czy liczby mieszańców zamieszkujących nieruchomość można zatem różnicować także stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przy przyjęciu metody od gospodarstwa domowego.
Rada gminy, w drodze uchwały:
- wybiera metodę ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi spośród wskazanych wyżej metod oraz
- ustala stawkę opłaty.
Należy przy tym pamiętać, że na obszarze gminy można stosować więcej niż jedną metodę ustalenia omawianych opłat.
Przykład:
W uchwale nr XXX/187/16 Rady Miejskiej w Radkowie z 30 listopada 2016 r. (Dz.Urz. woj. dolno. z 2016 r. poz. 5714) przyjęto m.in, że dla nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn ilości zużytej wody z danej nieruchomości oraz stawki opłaty. Ilość wody dla nieruchomości ustala się zasadniczo na podstawie odczytu zużycia wody z licznika głównego zainstalowanego na nieruchomości, za rok poprzedni, z wyłączeniem odczytu zużycia wody z podlicznika określającego ilość wody bezzwrotnie zużytej na cele inne niż bytowe. W razie braku licznika do odczytu zużycia wody na nieruchomości lub gdy na nieruchomości używana jest woda z własnego ujęcia, podstawą ustalenia opłaty jest przeciętna norma zużycia wody wynosząca: 3 m3 miesięcznie na osobę przebywającą na nieruchomości – w przypadku nieruchomości przyłączonej do zbiorczej sieci kanalizacji sanitarnej i 2,4 m3 miesięcznie na osobę – w przypadku nieruchomości, której nie przyłączono do zbiorczej sieci kanalizacyjnej.
Niezamieszkane nieruchomości i domki letniskowe
W myśl art. 6j ust. 3 u.c.p. w przypadku niezamieszkanych nieruchomości, na których powstają odpady komunalne, opłata za gospodarowanie tymi odpadami stanowi iloczyn:
- zadeklarowanej liczby pojemników z odpadami komunalnymi powstającymi na danej nieruchomości i
- stawki opłaty za pojemnik o określonej pojemności ustalonej przez radę gminy.
Jeżeli na takiej nieruchomości są świadczone usługi hotelarskie, dopuszcza się, aby opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowiła iloczyn ilości zużytej wody z danej nieruchomości i stawki opłaty uchwalonej przez radę gminy (art. 6k ust. 1 pkt 1 u.c.p.).
W przypadku nieruchomości, na których znajdują się domki letniskowe, bądź innych nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, wykorzystywanych tylko przez część roku, rada gminy uchwala ryczałtową stawkę opłaty za rok od domku letniskowego lub od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe. Taka ryczałtowa stawka opłaty stanowi iloczyn:
- średniej ilości odpadów powstających na wskazanych wyżej nieruchomościach na obszarze gminy, wyrażonej w liczbie pojemników oraz
- stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za pojemnik o określonej pojemności (art. 6k ust. 1 pkt 2 u.c.p.).
Przykład:
W uchwale nr XXXII/246/2016 Rady Miejskiej w Kłodzku z 24 listopada 2016 r. (Dz.Urz. woj. dolno. z 2016 r. poz. 5541) ustalono ryczałtową stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi dla nieruchomości, na których znajdują się domki letniskowe, bądź innych nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, wykorzystywanych tylko przez część roku:
- w razie zbierania i odbierania odpadów w sposób selektywny – 174 zł za rok od domku letniskowego (jeżeli odpady nie są zbierane i odbierane selektywnie jest to 317 zł),
- w razie zbierania i odbierania odpadów w sposób selektywny – 2 zł za rok od działki na terenie rodzinnych ogrodów działkowych (jeżeli odpady nie są zbierane i odbierane selektywnie jest to 3,50 zł).
Wykorzystywanie nieruchomości na różne cele
Zasadą jest, że w przypadku nieruchomości, która:
- w części stanowi nieruchomość, na której zamieszkują mieszkańcy, a
- w części nieruchomość niezamieszkaną, na której powstają odpady komunalne,
- opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest sumą opłat obliczonych dla tych części danej nieruchomości.
W razie prowadzenia w części lokalu mieszkalnego obsługi biurowej działalności gospodarczej, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi uiszcza się jednak w ramach opłaty dotyczącej zamieszkanej nieruchomości.
W przypadku nieruchomości częściowo zamieszkanych, a częściowo niezamieszkanych, rada gminy może także podjąć uchwałę stanowiącą akt prawa miejscowego, na mocy której ustali sposób obliczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na terenie tych nieruchomości zgodnie z art. 6j ust. 1, 2 lub 3 u.c.p. (czyli jako dla nieruchomości zamieszkanych lub niezamieszkanych). W razie skorzystania z tej możliwości, przy ustalaniu sposobu obliczania opłaty zgodnie z art. 6j ust. 1 pkt 3 u.c.p. (czyli na podstawie powierzchni lokalu mieszkalnego), dla części nieruchomości, na której jest prowadzona działalność, uwzględnia się powierzchnię użytkową lokalu.
Przykład:
W uchwale nr IX/47/2015 Rady Miejskiej w Polanicy-Zdroju z 29 maja 2015 r. (Dz.Urz. woj. dolno. z 2015 r. poz. 2583 ze zm.) przyjęto m.in., że w przypadku nieruchomości, które w części stanowią nieruchomość, na której zamieszkują mieszkańcy, a w części nieruchomość, na której nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne, wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn średniej miesięcznej ilości zużytej wody i stawki opłaty.
Ograniczenia dotyczące wysokości
W art. 6k u.c.p. zastrzeżono, że rada gminy, określając stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, powinna wziąć pod uwagę:
- liczbę mieszkańców zamieszkujących daną gminę,
- ilość wytwarzanych na terenie gminy odpadów komunalnych,
- koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (art. 6r ust. 2-2b i ust. 2d u.c.p.) oraz
- przypadki, w których właściciele nieruchomości wytwarzają odpady nieregularnie, a w szczególności to, że na niektórych nieruchomościach odpady komunalne powstają sezonowo.
Przewidziano także, że rada gminy ustala stawki opłat w wysokości nie wyższej niż maksymalne stawki opłat, które za odpady komunalne zbierane i odbierane selektywnie wynoszą za miesiąc:
- w przypadku metody z art. 6j ust. 1 pkt 1 u.c.p. (czyli na podstawie liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość) – 2 proc. przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem - za mieszkańca,
- w przypadku metody z art. 6j ust. 1 pkt 2 u.c.p. (czyli na podstawie ilości zużytej wody z danej nieruchomości) – 0,7 proc. przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem - za m3 zużytej wody,
- w przypadku metody z art. 6j ust. 1 pkt 3 u.c.p. (czyli na podstawie powierzchni lokalu mieszkalnego) – 0,08 proc. przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem – za m2 powierzchni lokalu mieszkalnego, a
- w przypadku metody z art. 6j ust. 2 u.c.p. (od gospodarstwa domowego ) – 5,6 proc. przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem – za gospodarstwo domowe.
Rada gminy określa wyższe stawki opłaty w sytuacji, gdy odpady komunalne nie są zbierane i odbierane selektywnie. Stawki te nie mogą być jednak wyższe niż stawki maksymalne, które wynoszą odpowiednio 2-krotną wysokość wskazanej wyżej maksymalnej stawki opłaty za odpady komunalne zbierane i odbierane selektywnie.
Prezes GUS ogłasza, w drodze obwieszczenia, w „Monitorze Polskim" w pierwszym kwartale każdego roku przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę ogółem za poprzedni rok. W 2016 r. była to kwota 1475 zł.
Rada gminy, w drodze uchwały, może zwolnić w całości lub w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy:
- w części dotyczącej gospodarstw domowych, w których dochód nie przekracza kwoty uprawniającej do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej lub
- rodziny wielodzietne, o których mowa w przepisach o Karcie Dużej Rodziny.
Zgodnie z art. 6l u.c.p. rada gminy określa także, biorąc pod uwagę warunki miejscowe, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, termin, częstotliwość i tryb uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w tym wskazanie czy opłatę uiszcza się z dołu, czy z góry. Rada, w drodze uchwały, może zarządzić pobór opłaty w drodze inkasa, wyznaczyć inkasentów i określić wysokość wynagrodzenia za inkaso. Uchwały w sprawach wyboru metody ustalenia opłaty, ustalenia stawki opłaty i zwolnień od niej oraz terminu, częstotliwości i trybu jej uiszczenia podlegają nadzorowi regionalnej izby obrachunkowej (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 22 stycznia 2015 r., sygn. I SA/Gl 1285/14, LEX nr 1643313).
podstawa prawna: art. 6c-6s ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1289)
podstawa prawna: art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1987 ze zm.)
podstawa prawna: obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 27 marca 2017 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem w 2016 r. (MP z 2017 r. poz. 293)
Definicja: odpady komunalne
Pojęcie: odpady komunalne należy rozumieć zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy o odpadach, czyli jako:
- odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także
- odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.
