W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 maja 2006 r. (sygn. II OSK 287/06, LEX nr 195698) stwierdzono, że rada gminy może podjąć uchwałę o przyjęciu kodeksu etyki radnych, ale znaczenie takiego kodeksu polega na dobrowolnym podporządkowaniu się radnych określonym wybranym zasadom etycznym, mającym służyć właściwemu wypełnianiu funkcji publicznej. Jedyną sankcją za naruszenie postanowień kodeksu może być odpowiedzialność polityczna radnych.
Zwraca się uwagę, że obowiązki radnego, również w wymiarze etyczno-moralnym, regulują m.in. art. 23 i nast. u.s.g. Radni, reprezentujący wspólnotę samorządową na zasadzie wolnego mandatu, mogą wyznawać i prezentować własny wzorzec etyczny i hierarchię wartości, o ile nie kłóci się to z obowiązującym porządkiem prawnym (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 19 marca 2013 r., sygn. IV SA/Gl 543/12, LEX nr 1437706). Rada gminy, w ramach kompetencji do określania organizacji wewnętrznej i trybu pracy organów gminy, nie może określać zasad sprawowania mandatu radnego. Sposób i częstotliwość wykonywania obowiązków przez radnego pozostawiono uznaniu radnego (wyrok WSA w Lublinie z 5 lutego 2015 r., sygn. III SA/Lu 647/14, LEX nr 1751262).
Rada nie może stosować wobec poszczególnych radnych środków dyscyplinarnych w razie niewykonania przez nich obowiązku uczestniczenia w pracach rady ani zawiadamiać mieszkańców gminy o zastosowaniu takich środków (wyrok NSA we Wrocławiu z 17 listopada 1995 r., sygn. SA/Wr 2515/95, LEX nr 24543). Podkreśla się, że za wyniki swoich działań wynikających z wykonywania mandatu radny ponosi tylko odpowiedzialność polityczną, która jest weryfikowana podczas wyborów do rady następnej kadencji. Skoro nawet wyborcy nie mogą ograniczać swobody radnego w wykonywaniu mandatu, to tym bardziej rada gminy nie może (bez wyraźnego upoważnienia ustawowego) stosować wobec niego środków dyscyplinujących (por. np. rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Lubelskiego z 31 stycznia 2018 r., znak PN-II.4131.32.2018, Dz.Urz. woj. lubel. z 2018 r. poz. 749). ?
—Anna Puszkarska, radca prawny
Podstawa prawna:art. 21, art. 23 ust. 1, art. 24, art. 25 ust. 8 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 994 ze zm.)
