Dla pracowników służby cywilnej, a więc osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę przy zmianie treści łączącego ich z urzędem stosunku pracy zastosowanie znajdzie wypowiedzenie zmieniające. Tak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2012 r.

Z orzecznictwa

Zawarta w art. 9 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej (dalej usc) regulacja, wskazująca, iż w sprawach dotyczących stosunku pracy w sc, nieuregulowanych w ustawie, stosuje się przepisy Kodeksu pracy, wobec braku w powołanej ustawie o sc stosownych przepisów regulujących tryb przeprowadzania zmian warunków pracy w stosunku do pracowników tej służby bez ich zgody, oznacza, że zmiany takie winny być dokonywane z uwzględnieniem regulacji zawartych w Kodeksie pracy, w szczególności zaś w art. 42 tej ustawy.

– z wyroku Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2012 r. (III PK 47/11, OSNAPiUS 2013/1-2/ 3)

Na niekorzyść pracownika

Pracodawca chcąc, zatem zmienić pracownikowi służby cywilnej istotne warunki pracy i płacy i nie mogąc liczyć na zawarcie z nim porozumienia w tej sprawie, może to zrobić tylko poprzez zastosowanie wypowiedzenia warunków płacy i pracy. Instytucją wypowiedzenia zmieniającego można objąć zarówno warunki pracy i płacy, jak i jeden z tych elementów treści stosunku pracy. Zmiana musi być jednak istotna, albowiem wszelkie inne modyfikacje warunków zatrudnienia mieszczą się w kręgu uprawnień kierowniczych pracodawcy. Poza tym powinna być ona niekorzystna dla pracownika, gdyż poprawa warunków pracy i płacy nie wymaga zastosowania trybu wypowiedzenia (wyrok SN z 30 września 2011 r. III PK 14/11, OSNAPiUS 2012/21-22,/ 256).

Wypowiedzenie zmieniające może, zatem dotyczyć istotnych elementów umowy o pracę wskazanych w art. 29 § 1 kp np. rodzaju pracy, miejsca jej wykonywania, wynagrodzenia oraz wymiaru czasu pracy. A także innych warunków zatrudnienia, gdy strony zawierając umowę o pracę uznały je za istotne.

Treść pisma pracodawcy...

Wypowiedzenie zmieniające uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki zatrudnienia. Przy czym jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z 7 stycznia 1997 r. (I PKN 51/96, OSNAPiUS 1997, nr 16, poz. 288) pisemne oświadczenie woli pracodawcy określające nowe warunki (np. wynagradzania pracownika) nie jest wypowiedzeniem zmieniającym, jeżeli nie zawiera oświadczenia o wypowiedzeniu dotychczasowych warunków umowy o pracę. Jeśli bowiem nie ma tych dwóch elementów, to czynność pracodawcy, który oświadcza pracownikom, że będą inaczej wynagradzani, może być jedynie traktowana, jako propozycja zmiany umów o pracę w drodze porozumienia stron.

Ważne

Wypowiedzenie pracownikowi warunków umowy o pracę uznaje się za dokonane w momencie, w którym doszło do pracownika w sposób pozwalający zapoznać się z treścią oświadczenia pracodawcy, choćby pracownik odmówił zapoznania się z nim.

...i jego skutek

Należy podkreślić, że aby w wyniku wypowiedzenia pracownikowi warunków pracy i płacy doszło do zmiany treści stosunku pracy, pracownik musi przyjąć zaproponowane przez pracodawcę nowe warunki zatrudnienia. Jeśli odmówi, jego umowa o pracę rozwiąże się z upływem okresu wypowiedzenia. Przy czym jeżeli pracownik przed upływem okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia proponowanych przez pracodawcę warunków, uważa się, że wyraził na nie zgodę. A więc tylko wyraźne oświadczenie pracownika, że nie zgadza się na nowe warunki pracy i płacy, złożone przed upływem połowy okresu wypowiedzenia, prowadzi do definitywnego rozwiązania umowy o pracę.

Pismo pracodawcy wypowiadające warunki pracy lub płacy powinno zawierać pouczenie w tej sprawie. W razie braku takiego pouczenia, oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków pracownik może złożyć do końca okresu wypowiedzenia.

Tylko dla pracowników

Instytucja wypowiedzenia zmieniającego nie ma jednak zastosowania do urzędników służby cywilnej, bowiem analogiczny cel, jakim jest zmiana warunków pracy w drodze jednostronnego oświadczenia woli pracodawcy w ich przypadku może być realizowany dzięki instytucji przeniesienia służbowego (wyrok SN z 26 stycznia 2012 r. III PK 47/11).

Zgodnie z art. 62 ust.1 ustawy o służbie cywilnej, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami urzędu, dyrektor generalny urzędu może, bowiem w każdym czasie przenieść urzędnika sc na inne stanowisko w tym samym urzędzie w tej samej lub w innej miejscowości, uwzględniając jego przygotowanie zawodowe. Natomiast, jeżeli przemawia za tym interes służby cywilnej szef SC może przenieść urzędnika sc do innego urzędu w tej samej miejscowości, a jeśli przemawia za tym szczególny interes sc - do innego urzędu w innej miejscowości na okres nie dłuższy niż dwa lata (art.63 usc).

Wymienieni przełożeni nie muszą przy tym czekać na ustosunkowanie się urzędników do przeniesienia. Tym ostatnim ustawa nie daje zresztą czasu na zastanowienie. Co do zasady pracę na nowych warunkach powinni oni rozpocząć w terminie wskazanym w decyzji o przeniesieniu.

I tylko w jednym przypadku mają gwarancje czasowego utrzymania dotychczasowego wynagrodzenia. A mianowicie, gdy dochodzi do przeniesienia na podstawie art. 62 usc, a więc przeniesienia na inne stanowisko w tym samym urzędzie w tej samej lub w innej miejscowości. W takiej sytuacji przenoszony urzędnik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, jeżeli jest ono wyższe od przysługującego na nowym stanowisku, przez okres trzech miesięcy następujących po miesiącu, w którym został przeniesiony na nowe stanowisko. Wysokość dodatku służby cywilnej pozostaje bez zmiany.

Skutki odmowy podobne, ochrona węższa

Oczywiście urzędnik sc może odmówić wykonania decyzji o przeniesieniu. W takiej sytuacji jego stosunek pracy wygaśnie. Skutek będzie tu, więc podobny jak w przypadku nieprzyjęcia przez pracownika sc nowych warunków zatrudnienia.

W przypadku pracowników, jako że przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy, przy tego rodzaju wypowiedzeniu zastosowanie znajdą regulacje ustanawiające szczególną ochronę stosunku pracy niektórych kategorii pracowników (np. kobiet w ciąży, pracowników na urlopach macierzyńskich, czy osób w wieku przedemerytalnym itd). Jest ona tylko trochę słabsza niż przy wypowiedzeniu definitywnym. Pozwala, bowiem na wręczenie wypowiedzenia zmieniającego niektórym osobom, którym wręczenie wypowiedzenia definitywnego jest zabronione.

W przypadku urzędników osoby chronione przed przeniesieniem wymienione są wprost w ustawie. I tak przeniesienia zarówno na podstawie art. 62 jak i art.63 usc nie można dokonać bez zgody urzędnika, jeśli jest on kobietą w ciąży lub osobą będącą jedynym opiekunem dziecka w wieku do lat 15. Nie można także dokonać takiego przeniesienia, w przypadku, gdy stoją temu na przeszkodzie szczególnie ważne względy osobiste lub rodzinne urzędnika.

W porównaniu z ochroną, z jakiej korzystają pracownicy sc przed zmianą treści stosunku pracy podobna ochrona urzędników tej służby obejmuje znacznie mniejszy krąg osób. Jednak to oni a nie pracownicy w przypadku, gdy nowe stanowisko jest w innej miejscowości mogą liczyć na określone świadczenia ułatwiające zalezienie się przez nich w nowej sytuacji (>patrz ramka)

Wyższe stanowiska trudno modyfikować

W styczniu tego roku w korpusie sc wyodrębniono nową kategorię zatrudnionych – osoby zajmujące wyższe stanowiska w tej służbie, które na czas powołania nie są ani pracownikami ani urzędnikami tej służby. Osoby te tak samo łatwo jak powołać można odwołać ze stanowiska. I to jak się wydaje jedyna droga do zmiany treści ich stosunku pracy. Zresztą nic dziwnego, powołanie dotyczy, bowiem zawsze konkretnego stanowiska. Z tego powodu nie mają też do nich zastosowanie przepisy dotyczące przeniesienia. A z orzecznictwa wynika, iż pracownikowi zatrudnionemu na podstawie powołania nie można wręczyć wypowiedzenia warunków pracy i płacy (por. uchwałę SN z 21 grudnia 1987 r., III PZP 47/87, OSNC 1989/ 9/131). Jest tak, co podkreśla SN w wyroku z 20 sierpnia 2009 r. (II PK 43/09), ponieważ sposoby rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem zatrudnionym na podstawie powołania zostało wyczerpująco uregulowane w przepisach kp.

podstawa prawna: Art. 3, art. 9, art. 62-63 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1345 ze zm.)

Świadczenia dla urzędnika

Przenoszony do innej miejscowości urzędnik ma prawo do:

- mieszkania udostępnionego przez urząd, do którego został przeniesiony, albo miesięcznego świadczenia na pokrycie kosztów najmu lokalu mieszkalnego, wypłacanego w okresie przeniesienia, jeżeli on albo jego współmałżonek nie posiadają mieszkania lub budynku mieszkalnego w miejscowości, do której następuje przeniesienie; a miejscowość ta jest znacznie oddalona od dotychczasowego miejsca jego zamieszkania;

- jednorazowego świadczenia z tytułu przeniesienia w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia,

- zwrotu kosztów przejazdu urzędnika i członków jego rodziny, związanego z przeniesieniem, a także zwrotu kosztów przewozu mienia,

- urlopu z tytułu przeniesienia w łącznym wymiarze czterech dni.