Pracodawca ze sfery publicznej może zmienić warunki pracy i płacy zatrudnionych u niego osób na stale albo tylko czasowo. Możliwość czasowego przesunięcia urzędników w ramach tego samego urzędu daje mu art. 10 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych (dalej uopup). Zgodnie z tym przepisem, jeżeli wymagają tego potrzeby urzędu, urzędnikowi państwowemu można zlecić, na okres do trzech miesięcy w roku kalendarzowym, wykonywanie innej pracy niż określona w akcie mianowania lub w umowie o pracę, zgodnej z jego kwalifikacjami. W okresie tym przysługuje mu wynagrodzenie stosowne do wykonywanej pracy, lecz nie niższe od dotychczasowego.

Decyduje pracodawca

Zlecenie innej pracy w takim przypadku jest jednostronną decyzją pracodawcy. Potwierdza to wyrok SN z 22 września 2000 r.(I PKN 34/00, OSNP 2002/8/184), Zgodnie z nim, zlecenie urzędnikowi państwowemu wykonywania innej pracy niż określona w akcie mianowania na okres trzech miesięcy w roku kalendarzowym na podstawie art. 10 ust 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych nie wymaga jego zgody. Wprawdzie wyrok ten wprost odnosi się tylko do urzędników państwowych mianowanych, ale w praktyce dotyczy wszystkich urzędników państwowych. Do wszystkich nich, bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy, art.10 ust.1 uopup ma, bowiem zastosowanie.

Warto zauważyć, że przepis ten jest swoistym odpowiednikiem art. 42 § 4 kodeksu pracy (kp), zgodnie, z którym pracodawca może bez wręczania pracownikowi wypowiedzenia zmieniającego w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy powierzyć mu wykonywanie innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający trzech miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika. Pozwala to przy jego interpretacji korzystać z orzecznictwa dotyczącego art. 42 § 4 kp.

Warunki powierzenia

Jak podkreśla Anna Dubownik (Komentarz do ustawy o pracownikach urzędów państwowych w Prawo urzędnicze pod red. K. Barana) potrzeby urzędu, jako przesłanka zmiany treści jego stosunku pracy nie wymagają, aby uwarunkowania dotyczące urzędu miały nadzwyczajny charakter. Potrzeby te wynikają z działalności urzędu i z konieczności zapewnienia mu prawidłowego funkcjonowania. Istotne jest, aby za zleceniem pracownikowi wykonywania innej pracy przemawiały rzeczywiste potrzeby pracodawcy.

Uzasadnione potrzeby pracodawcy należy rozumieć też, w myśl wyroku Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 1979 r. (I PR 55/79, OSNC z 1980 r., Nr 2, poz. 30), jako potrzeby zakładu pracy, jako całości, a nie tylko jednostki (komórki) organizacyjnej zakładu pracy, do pracy, w której pracownik został skierowany. Potrzebą powierzenia innej pracy może być np. potrzeba zastąpienia innego pracownika, albo np. sytuacja, gdy stanowisko pracy, na które pracownik został przywrócony orzeczeniem sądu zostało obsadzone przez inną osobę i trzeba odpowiedniego czasu na dokonanie zmian organizacyjno-personalnych (wyrok SN z 18 sierpnia 1976 r. I PR 103/76). Ocena, czy w danym przypadku zachodzą uzasadnione potrzeby do powierzenia urzędnikowi czasowo innej pracy należy do pracodawcy.

Kwestionowanie przeniesienia

Jeżeli urzędnik nie zgadza się na powierzenie mu innej pracy, decyzję pracodawcy może próbować zakwestionować. Jeśli jest urzędnikiem państwowym zatrudnionym na podstawie umowy o pracę może iść z tym do sądu pracy. Wynika to z art. 39 uopup, zgodnie, z którym spory o roszczenia ze stosunku pracy urzędników państwowych rozpatrywane są w trybie określonym w kodeksie pracy. Nie dotyczy to jednak wszystkich roszczeń urzędników państwowych mianowanych. Zgodnie, bowiem z wyrokiem SN z 16 maja 1984 r. (I PRN 69/84, OSNCP 1984 nr 11, poz. 205) art. 39 ustawy o pracownikach urzędów państwowych przewidujący, że spory o roszczenie ze stosunku pracy (...) rozpatrywane są w trybie określonym w kp, obejmuje swym zakresem podmiotowym urzędników państwowych mianowanych, ale tylko w sprawach niewymienionych w art. 38 tej ustawy, oraz urzędników państwowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę zarówno w sprawach wymienionych w art. 38 § 1 uopup jak i niewymienionych w tym przepisie.

A zatem urzędnik państwowy zatrudniony na podstawie mianowania może kwestionować powierzenie mu innej pracy tylko w trybie określonym w art. 38 uopup, zgodnie, z którym od decyzji w sprawach wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym, przeniesienia albo zlecenia mu wykonywania innej pracy, przeniesienia na niższe lub inne stanowisko bądź zawieszenia w pełnieniu obowiązków urzędnik ten może, w terminie siedmiu dni, wnieść odwołanie do kierownika organu nadrzędnego nad urzędem, w którym jest zatrudniony. Od decyzji wydanej przez ministra odwołanie nie przysługuje.

Trzy miesiące w roku

Czasowe powierzenie innej pracy urzędnikowi trwać może maksymalne trzy miesiące w roku kalendarzowym. Z przepisu nie wynika czy z tej możliwości pracodawca skorzystać może tylko raz czy też do takich czasowych przeniesień dojść może nawet kilka razy w ciągu roku przy przestrzeganiu ustawowego limitu czasu ich trwania. Należy, zatem uznać, że obie te sytuacje są dopuszczalne. Co więcej, należy też przyjąć, że okres powierzenia innej pracy „liczony w ciągu" może niekiedy przekraczać wskazane trzy miesiące. Będzie tak wtedy, gdy pracodawca powierzy urzędnikowi wykonywanie innej pracy na przełomie roku kalendarzowego. W skrajnych przypadkach może, zatem dochodzić do sytuacji, w których będzie on świadczył taką pracę nawet przez sześć miesięcy.

Kwalifikacje urzędnika

Kolejną przesłanką czasowego powierzenia urzędnikowi innej pracy niż wynikająca z jego umowy o pracę lub aktu mianowania jest konieczność, aby ta nowa (inna) praca odpowiadała kwalifikacjom urzędnika. W orzecznictwie przyjmuje się, że pod pojęciem kwalifikacji, należy rozumieć nie tylko przygotowanie zawodowe pracownika – jego formalne wykształcenie, zdobyte doświadczenia zawodowe i potrzebne umiejętności, ale także właściwości psychofizyczne pracownika predyspozycje psychiczne oraz zdolności do wykonywania określonych czynności z punktu widzenia zdrowia fizycznego.

Posiadanie kwalifikacji to inaczej „nadawanie się do czegoś", co obejmuje także zdolność do wykonywania określonej pracy pod względem zdrowotnym (wyrok SN z 4 października 2000 r., I PKN 61/00, Pr. Pracy 2001, Nr 5, s. 33). Pracą odpowiednią do kwalifikacji pracownika jest, zatem praca, która ich nie przekracza i przy której te kwalifikacje znajdą choćby częściowe zastosowanie (wyrok SN z 5 lutego 1998 r., I PKN 515/97, OSNAPiUS 1999, Nr 2, poz. 46).

Bez obniżki wynagrodzenia

Przy czasowym powierzeniu pracownikowi innej pracy niż określona w umowie o pracę, obniżeniu nie może ulec wynagrodzenie pracownika. Oznacza to, że powinien zachować swoje dotychczasowe wynagrodzenie, jeśli nowa praca byłaby gorzej opłacana i otrzymywać nowe wynagrodzenie, jeśli byłoby ono wyższe od przysługującej mu dotychczas pensji. Dla porównania wynagrodzenia z okresu przed i po powierzeniu innej pracy niż określona w umowie o pracę przyjmuje się wynagrodzenie obliczane na zasadach ustalania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy (wyrok SN z 22 listopada 1990 r., I PR 362/90, OSP 1991, Nr 9, poz. 213).

podstawa prawna: Art. 10 ust. 1 ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 2142 ze zm.)

Z orzecznictwa

- Jeżeli po upływie trzech miesięcy pracodawca zatrudnia pracownika bez jego zgody na innym stanowisku niż określone w umowie o pracę (art. 42 § 4 kp), to może ponieść odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 471 kc w zw. z art. 300 kp – wyrok SN z 4 grudnia 1997 r., (I PKN 418/97, OSNAPiUS 1999, Nr 2, poz. 44);

- Pracownikowi, któremu pracodawca na podstawie art. 42 § 4 kp powierzył inną pracę, nie przysługują roszczenia przewidziane w razie nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia umowy o pracę (art. 45 § 1 kp) albo jej warunków (art. 45 § 1 kp w związku z art. 42 § 1 kp) – wyrok SN z 25 lipca 2003 r. (I PK 269/02, MoPr 2004 nr 11, str. 1);

- W związku z tym, że dokładne sprecyzowanie pojęcia uzasadnionych potrzeb pracodawcy nie jest możliwe z uwagi na ustawicznie zmieniające się warunki gospodarcze, stosowane technologie czy reguły dotyczące wykonywania czynności urzędowych, w sytuacji, gdy pracownik kwestionuje powierzenie mu innej pracy, oceny tych okoliczności dokonuje sąd – wyrok SN z 18 sierpnia 1976 r., (I PR 103/76, OSP Nr 3/1978, poz. 44).