8 lutego 2017 r. Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany nazwy gminy (Dz. U. poz. 1134), w jakim rozstrzyga ono o zmianie granic gminy Miasto Opole (sygn. akt U 2/16).
Wniosek złożyły Rady Powiatu Opolskiego, Rady Gminy Dobrzeń Wielki, Rady Gminy Komprachcice, Rady Miejskiej w Prószkowie i Rady Gminy Dąbrowa. Rzecznik Praw Obywatelskich uczestniczył w tym postępowaniu, popierając stanowisko skarżących rad jednostek samorządu terytorialnego o przekroczeniu przez Radę Ministrów przy wydawaniu rozporządzenia w zaskarżonej części upoważnienia ustawowego.
W sentencji (rubrum) postanowienia jako członkowie składu orzekającego wymienione są trzy osoby: Lech Morawski – przewodniczący, Henryk Cioch oraz Mariusz Muszyński – sprawozdawca. Rzecznik zauważa, że zostały one wyznaczone do składu orzekającego 4 stycznia 2017 r. z powodu „wejścia w życie nowych podstaw prawnych dotyczących postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, podjęciem obowiązków orzeczniczych przez trzech sędziów Trybunału Konstytucyjnego w 2 grudnia 2015 r. oraz objęciem urzędowania przez sędziego wybranego przez Sejm w związku z upływem kadencji sędziego Andrzeja Rzeplińskiego.
Pierwotnym przewodniczącym składu orzekającego był sędzia Trybunału Konstytucyjnego Stanisław Rymar. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, osoby wymienione jako członkowie składu orzekającego są osobami nieuprawnionymi do rozpoznawania spraw w Trybunale Konstytucyjnym (czytaj: "Wniosek o wyłączenie dwóch sędziów TK").
Jako podstawę umorzenia postępowania w sprawie rozporządzenia Rady Ministrów z 19 lipca 2016 r. wskazano niedopuszczalność wydania wyroku. Stwierdzono, że podtrzymuje się „stanowisko wyrażone w wyroku o sygn. K 37/06 oraz postanowieniu o sygn. U 9/07, że ocena poprawności, słuszności czy trafności konkretnych decyzji o zmianie granic samorządowych jednostek terytorialnych wymaga – przede wszystkim – uwzględnienia okoliczności faktycznych. Ocena zgodności przeprowadzona z perspektywy hierarchicznej struktury systemu norm, w niewielkim zakresie – poza oceną trybu dokonania zmian – dotyczyć może treści konkretnych postanowień o zmianie granic, zawartych w kwestionowanym rozporządzeniu czy w innych rozporządzeniach tego samego typu. Z tego powodu konieczne staje się umorzenie postępowania w niniejszej sprawie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku".
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich w świetle wskazanych w skierowanych do Trybunału Konstytucyjnego wnioskach wzorców kontroli przedstawiony w postanowieniu z 8 lutego 2017 r. pogląd ten stanowi zaprzeczenie dotychczasowego orzecznictwa Trybunału zapadłego na gruncie kontroli rozporządzeń Rady Ministrów w przedmiocie zmian granic gmin (art. 4 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 2 i art. 4b ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz.U. z 2016 r. poz. 446, z późn. zm. – dalej także jako „u.s.g." - a także art. 92 ust. 1 zd. pierwsze Konstytucji).
- Zasadniczym motywem skierowania wniosków do Trybunału w sprawie poszerzenia granic Opola było żądanie dokonania kontroli trybu wydania rozporządzenia w zaskarżonej części, w szczególności tego, czy w związku ze złożeniem wniosku o zmianę granic gminy Miasto Opole przez podmiot nieuprawniony – organ wykonawczy tej jednostki samorządu terytorialnego, Rada Ministrów była uprawniona do wydania rozporządzenia zmieniającego jej granice - przypomina RPO. - O ile możliwość kontroli zasadności dokonywania zmian granic w istocie była w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego różnie oceniana, o tyle możliwość badania trybu dokonywania tych zmian – zgodności rozporządzenia w sprawie zmiany granic z upoważnieniem ustawowym, nie budziła wątpliwości - dodaje.
Jego zdaniem świadczy o tym wyraźnie przytoczony w postanowieniu z 8 lutego 2017 r. (na poparcie postawionej w nim tezy o niedopuszczalności wydania wyroku) fragment uzasadnienia postanowienia Trybunału z 5 listopada 2009 r., sygn. akt U 9/07: „ocena zgodności [rozporządzenia w sprawie zmian granic gmin] przeprowadzona z perspektywy hierarchicznej struktury systemu norm, w niewielkim zakresie – poza oceną trybu dokonania zmian – dotyczyć może treści konkretnych postanowień, zawartych w kwestionowanym rozporządzeniu czy w innych rozporządzeniach tego samego typu".
