Zjednoczyć Bliski Wschód wokół bezpieczeństwa chemicznego

Zagrożenia chemiczne, co dobitnie unaocznia światu sytuacja w Syrii, stały się trwałym elementem destabilizacji w regionie. Hamują współpracę gospodarczą i rozwojową w regionie. Przyczyniają się do degradacji środowiska naturalnego. Doświadczenie uczy, że żaden kraj ani przemysł nie jest odporny na terroryzm. Nie poradzi sobie z rosnącymi zagrożeniami, jakie niesie renesans broni chemicznej i terroryzm chemiczny.

Zagrożenie bronią chemiczną nie maleje

Źródłem i sprawcą wykorzystywania zdobyczy chemii w celach zabronionych są dzisiaj zarówno podmioty państwowe, jak i niepaństwowe, które często działają w obszarach nie kontrolowanych przez rządy. Sprawcy takich zagrożeń odrzucają rządy prawa, poszanowanie praw człowieka, ochronę ludności cywilnej, solidarność w społeczeństwie i między narodami, pokojowe rozwiązywanie konfliktów. Broni chemicznej nie znajdziemy na polach bitew, gdzie żołnierze są dobrze wyposażeni przeciwko jej śmiertelnym konsekwencjom. Odnajdziemy ją tam, gdzie stanowi rzeczywiste i rosnące zagrożenie dla społeczeństwa, dla nieświadomych zagrożeń i konsekwencji cywilów. Na lotniskach, jak w Kuala Lumpur, w małych, miasteczkach, takich jak Salisbury, w Anglii, czy też w Ghouta, i wielu innych miejscach w Syrii, gdzie broń chemiczna utrwala poczucie zagrożenia, beznadziei i odrzucenia.

W sytuacji, kiedy sprawcy użycia broni chemicznej pozostają bezkarni, chronieni przez interesy polityczne lub państwowe, rośnie zainteresowanie sięganiem po toksyczne chemikalia w celach zabronionych, aby potęgować zagrożenie i demoralizację wśród wrogów lub zastraszać społeczeństwa, na całym świecie. Dzisiaj nie ma bezpiecznych kryjówek przed bronią chemiczną.

Niska skuteczność tradycyjnych wysiłków politycznych i rozbrojeniowych

Od czasu wybuchu pierwszych ładunków chemicznych w Syrii, w roku 2013 r., i użyciu broni chemicznej w innych miejscach na świecie, świat zadajemy sobie pytanie, co poszło nie tak z mechanizmami rozbrojenia chemicznego, że jesteśmy świadkami powrotu do broni chemicznej? Że nie potrafimy znaleźć wspólnej odpowiedzi? Co możemy zrobić, by usprawnić mechanizmy zakazu broni chemicznej. Jakie nowe rozwiązania wprowadzić, aby budować świat trwale wolny od broni chemicznej? Większość państw łączy oba wyzwania w jeden proces. Opowiada się za rewitalizacją istniejącego systemu rozbrojeniowego, stopniowo demontowanego przez brak konsensusu wśród głównych graczy poprzez nowe regulacje. Mniejszość zdecydowanie sprzeciwia się nowym przepisom, jeśli nie są przyjmowane przez konsensus. Koło się zamyka. Ważne propozycje, aby wprowadzić międzynarodowy system śledczy dla ścigania i karania sprawców użycia broni chemicznej, są blokowane. Utrzymujący się spór uniemożliwia skuteczne przeciwdziałanie rosnącym zagrożeniem użycia broni chemicznej i toksycznych substancji przemysłowych jako środka wojny lub terroru. Jesteśmy w przededniu nowego, zbliżającego się koszmaru: ataków cybernetycznych na obiekty chemiczne i nośników energii, oraz na instalacje infrastruktury krytycznej.

Imperatyw współpracy przeciwko zagrożeniom chemicznym

Dlatego musimy podjąć wspólny wysiłek – zadanie pilniejsze i ważniejsze niż kiedykolwiek - aby przeciwdziałać zagrożeniom chemicznym. Najwyższa pora aby społeczność międzynarodowa uzgodniła, że chemia może służyć wyłącznie do pokojowych celów, bez żadnych wyjątków. Pierwszym krokiem byłoby przyznanie, że natychmiastowym i globalnym priorytetem jest redukcja zagrożeń chemicznych. Ważniejszym, niż spory wokół sposobów rewitalizacji tradycyjnego systemu kontroli zbrojeń i rozbrojenie. W ramach redukcji zagrożeń chemicznych na czoło wysuwa się zadanie zapobiegania ponownemu pojawianiu się broni chemicznej. W kolejnym kroku społeczność międzynarodowa dostosowuje istniejący system międzynarodowy zakazu broni chemicznej, wraz z Organizacją ds. Zakazu Broni Chemicznej (OPCW) i rezolucjami Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych przez dodanie doń działań, które zmniejszają zagrożenia chemiczne i zapobiegają ponownemu pojawianiu się broni chemicznej.

Priorytet zapobiegania ponownemu pojawianiu się broni chemicznej

Priorytet ten muszą przyjąć wszyscy uczestnicy społeczności międzynarodowej. W praktyce realizujemy podejście, że w ramach globalnego rozwoju produkcji chemicznej i powszechnego stosowania toksycznych, potencjalnie śmiertelnych, substancji, działalność chemiczna jest wykorzystywana wyłącznie do celów pokojowych. Działalność chemiczna nie jest zakładnikiem konfliktów, politycznej konkurencji i wolna od ograniczeń. Ta koncepcja wykracza poza zakaz broni chemicznej w ramach istniejących międzynarodowych struktur, z Konwencją o zakazie broni chemicznej, w centrum. Wymaga przeciwdziałania wykorzystaniu wszystkich substancji chemicznych w celach zabronionych, nie tylko tradycyjnej broni chemicznej. Promuje współpracę wszystkich interesariuszy, na czele z rządami, przemysłem, środowiskami akademickimi, społeczeństwem obywatelskim przeciwko wszelkim przejawom użycia chemikaliów.

Bliski Wschód to region, w którym przeciwdziałanie ponownemu pojawienie się broni chemicznej i bezpieczeństwo chemiczne powinno być priorytetem, ponad innymi problemami bezpieczeństwa. Zbyt długo już rządy, społeczeństwa, przemysł i środowisko naturalne na Bliskim Wschodzie cierpią z powodu broni chemicznej i terroryzmu chemicznego. Gwałtowny rozwój i rozprzestrzenianie się przemysłu chemicznego i wykorzystanie chemii we wszystkich państwach bliskowschodnich, które powinno nieść wzrost gospodarczy i dobrobyt społecznego, może, i będzie źródłem nowych zagrożeń, że broń chemiczna pojawi się ponownie, ze swoimi dramatycznymi następstwami. Dlatego bezpieczeństwo produkcji, transporcie i stosowaniu chemikaliów, w całym regionie Bilskiego Wschodu musi stać się priorytetem dla państw, organizacji międzynarodowych i przemysłu.

Od bezpieczeństwa chemicznego na Bliskim Wschodzie do globalnej architektury bezpieczeństwa chemicznego

Poszczególne kraje Bliskiego Wschodu prowadzą indywidulane działania, aby poprawić bezpieczeństwo w działalności chemicznej, często we współpracy z partnerami międzynarodowymi. Takie indywidualne wysiłki nie przynoszą efektów, z uwagi na wieloaspektowy, wielopodmiotowy i ponadnarodowy charakter zagrożeń chemicznych. Kwestie takie, jak uszczelnianie granic, bezpieczeństwo chemikaliów w transporcie drogowym, zarządzanie chemikaliami w procesach produkcyjnych, edukacja chemiczna, kontrola handlu, wymagają zorganizowanego i skoordynowanego wysiłku. Wymagają znacznych nakładów i pomocy materialnej, dostosowania przepisów prawnych, i wdrażania najlepszych praktyk w zakresie bezpieczeństwa chemicznego, na poziomie lokalnym, krajowym i regionalnym.

W ramach rozwoju bliskowschodniego procesu bezpieczeństwa chemicznego, konieczna jest współpraca rządów, przemysłu, środowisk akademickich, społeczeństwa obywatelskiego, w koordynacji z organizacjami międzynarodowymi. Podstawową tego procesu będzie skupienie się na praktycznych zadaniach, które tworzą krajowe i regionalne środki wokół 4 głównych obszarów: 
1) kreowanie krajowych mechanizmów bezpieczeństwa chemicznego w celu zapobiegania, zmniejszania i łagodzenia zagrożeń chemicznych;
2) Organizację systemu pomocy i wsparcia przeciwko rozprzestrzenianiu toksycznych chemikaliów poza kontrolą krajowa i międzynarodową;
3) Rozwój środków budowy zaufania w działalności chemicznej na Bliskim Wschodzie, jako podstawy kreowania kultury bezpieczeństwa chemicznego w całym łańcuchu działalności chemicznej;
4) Przyjęcie regionalnej mapy drogowej w rozwoju i wdrażaniu bezpieczeństwa chemicznego, która wskaże niezbędne działania dla wdrożenia skutecznych środków krajowych, i będzie wspierać regionalne działania w celu zmniejszenia zagrożeń chemicznych i pokojowego wykorzystania chemii.

Ważny w tym procesie jest potwierdzenie przywiązania do realizacji zobowiązań w ramach traktatów i konwencji, w tym Konwencji o broni chemicznej, Rezolucji 1540 (2004) Rady Bezpieczeństwa NZ, regulacji Światowej Organizacji Zdrowia, programów INTERPOL-u, oraz przepisów krajowych i branżowych.

Zjednoczenie Bliskiego Wschodu wokół priorytetu bezpieczeństwa chemicznego wychodzi naprzeciw potrzebie redukcji zagrożeń chemicznych, które nie tylko się nie zmniejszają, lecz rosną. Trzeba wyjść poza tradycyjne fora i formy kontaktów, które – szczególnie na Bliskim Wschodzie – potwierdziły swoją niewielką skuteczność. Bazuje na rosnącej świadomości potrzeby bezpieczeństwa chemicznego, jako podstawy rozwoju przemysłu chemicznego i pokojowej działalności chemicznej.