Z końcem 2015 roku wygaśnie obowiązek zapewnienia przez gminy lokali zamiennych lokatorom, którym właściciel wypowie najem lokalu wymagającego opróżnienia w związku z koniecznością rozbiórki lub remontu budynku. Od 1 stycznia 2016 r. obowiązek ten przejdzie na właścicieli budynków.
Rzecznik praw obywatelskich uważa, iż całkowite zwolnienie gmin z tego obowiązku i przerzucenie go na właścicieli, w tym także na osoby fizyczne, które nie dysponują jakimkolwiek zasobem mieszkaniowym, czy też środkami finansowymi na nabycie choćby jednego lokalu zamiennego, spowoduje, że w większym niż dotychczas stopniu niewykonalny stanie się obowiązek opróżnienia budynków objętych decyzją powiatowego inspektora nadzoru budowlanego. – W takich przypadkach przyczyna niewykonalności decyzji będzie leżała po stronie właścicieli lokali, co będzie uprawniało organy nadzoru budowlanego do nakładania grzywien w celu przymuszenia ich do wykonania obowiązku, któremu realnie nie będą mogli oni sprostać – wskazuje Adam Bodnar.
Jak jednocześnie zaznacza, chęć uniknięcia finansowych sankcji administracyjnych może prowadzić do sytuacji, w których właściciele lokali będą podejmowali działania faktyczne, mające na celu zmuszenie lokatorów do opuszczenia swoich mieszkań. – Skutkiem takich działań może być bezdomność tych lokatorów, którzy nie będą w stanie zabezpieczyć swoich potrzeb mieszkaniowym we własnym zakresie – alarmuje RPO.
Adam Bodnar zwraca także uwagę, że obowiązek opróżnienia budynków znajdujących się w katastrofalnym stanie technicznym dotyczy w większości przypadków tych budynków, które znajdowały się przez kilkadziesiąt lat w zarządzie gminy, a odzyskanych obecnie przez spadkobierców dawnych właścicieli. – Stąd też przerzucenie na właścicieli lokali, nie tylko kosztów usunięcia zaniedbań remontowych, ale też obowiązku zapewnienia lokali zamiennych (...), w sytuacji, gdy brak jest ustawy reprywatyzacyjnej, która regulowałaby zasady dochodzenia roszczeń, w tym zasady i warunki zwrotu nieruchomości na rzecz ich dawnych właścicieli i spadkobierców (...) jest zdecydowanie przedwczesne – pisze Bodnar.
- Wydaje się, że wydłużenie terminu wykonywania przez gminy obowiązku zapewnienia lokali zamiennych, pozostaje zarówno w interesie najemców lokali, jak też właścicieli budynków wymagających opróżnienia w związku z koniecznością rozbiórki lub remontu – przekonuje rzecznik, dodając, że inicjatywa ustawodawcza w tym zakresie jest konieczna ze względu na ochronę dobra wyższego, jakim jest zdrowie i życie lokatorów zamieszkujących w budynkach zagrożonych katastrofą budowlaną.
