Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (dyrektor KIS) w interpretacji z 18 marca 2019 r. (sygn. 0111-KDIB3-2.4012.28.2019. 1.AZ) rozstrzygnął kwestię opodatkowania VAT odszkodowania przyznanego na rzecz Skarbu Państwa za nieruchomość przejętą na własność miasta. Wnioskodawca, będący miastem na prawach powiatu, w związku z realizacją inwestycji polegającej na rozbudowie drogi publicznej, stał się właścicielem nieruchomości położonych w jej pasie, w tym także nieruchomości należącej do Skarbu Państwa.
Zgodnie z tzw. specustawą drogową Skarbowi Państwa z tytułu utraty prawa własności nieruchomości przysługiwało odszkodowanie. Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, w trakcie którego Skarb Państwa reprezentował wojewoda, na podstawie decyzji z 16 lipca 2018 r. prezydent miasta ustalił na rzecz Skarbu Państwa odszkodowanie za przedmiotową nieruchomość. Po uzyskaniu waloru ostateczności odszkodowanie zostało wpłacone w całości na konto wskazane przez wojewodę.
Miasto zadało we wniosku pytanie, kto w przedstawionej sytuacji jest odpowiedzialny za naliczenie i odprowadzenie podatku VAT od odszkodowania przyznanego na rzecz Skarbu Państwa. Miasto stanęło na stanowisku, że obowiązek naliczenia i odprowadzenia podatku VAT należy do wojewody. Ponadto zaznaczyło, że obowiązujące przepisy specustawy drogowej oraz ustawy o gospodarce nieruchomościami nie przewidują możliwości dokonywania potrąceń od przyznanego odszkodowania.
Dyrektor KIS uznał, że stanowisko wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe. Zdaniem organu interpretacyjnego, wnioskodawca w odniesieniu do opisanej transakcji działa w podwójnej roli, tj. roli podmiotu rozliczającego podatek od towarów i usług we własnym imieniu i na własną rzecz przy rozporządzeniu własną nieruchomością, a z drugiej strony podmiotu rozliczającego podatek we własnym imieniu, ale na rzecz Skarbu Państwa, jako drugiej strony tej transakcji. Tym samym dyrektor KIS stwierdził, że w przedstawionej sytuacji Skarb Państwa reprezentowany jest przez prezydenta miasta na prawach powiatu, a nie jak twierdził wnioskodawca przez wojewodę. Zdaniem organu interpretacyjnego, powołane przez wnioskodawcę przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami nakładające na wojewodę obowiązek reprezentowania Skarbu Państwa w postępowaniach administracyjnych i sądowoadministracyjnych, w których jedną ze stron lub uczestników postępowania jest Skarb Państwa, a drugą stroną lub uczestnikiem postępowania jest powiat albo miasto na prawach powiatu, nie oznaczają, że stroną w opisanej transakcji jest wojewoda, lecz, iż m.in. w przypadku wystąpienia sporu pomiędzy miastem, a Skarbem Państwa, Skarb Państwa będzie reprezentował wojewoda, a nie prezydent miasta.
Dyrektor KIS stwierdził, że w przedmiotowej sytuacji właściciel nieruchomości, która przechodzi na własność miasta i podmiot ją zbywający są tym samym podatnikiem VAT, niemniej nabywając nieruchomości z zasobów Skarbu Państwa, wnioskodawca występuje jako organ jednostki samorządu terytorialnego. Zdaniem dyrektora KIS, ta wyjątkowa sytuacja uwarunkowana jest tym, że ustawodawca zdecydował się zorganizować obrót nieruchomościami Skarbu Państwa w sposób szczególny, powierzając zadania w tym zakresie staroście, który sam nie posiada statusu podatnika VAT, ale jest organem jednostki samorządu terytorialnego, która status ten posiada. W konsekwencji, w przypadku dostawy na rzecz miasta na prawach powiatu prawa własności nieruchomości będącej własnością Skarbu Państwa w zamian za odszkodowanie, podatnikiem VAT będzie miasto.
Komentarz eksperta
Janina Fornalik, doradca podatkowy, partner w MDDP
W mojej ocenie stanowisko zaprezentowane przez dyrektora KIS w omawianej interpretacji jest słuszne. W zasadzie przedmiotem interpretacji okazały się nie stricte przepisy prawa podatkowego, lecz organ interpretacyjny podjął się interpretacji materialnego prawa administracyjnego w zakresie podmiotu właściwego do reprezentacji Skarbu Państwa. W podobnej kwestii wypowiedział się w ubiegłym roku unijny trybunał (w sprawie C 665/16 dotyczącej Gminy Wrocław). TSUE uznał, że przeniesienie na rzecz Skarbu Państwa własności nieruchomości należącej do podatnika, dokonane z mocy prawa i w zamian za zapłatę odszkodowania, podlega opodatkowaniu VAT nawet wówczas, gdy ta sama osoba reprezentuje zarazem organ wywłaszczający i wywłaszczaną gminę oraz gdy osoba ta nadal w praktyce zarządza daną nieruchomością, a wypłata odszkodowania została dokonana tylko jako wewnętrzne przeksięgowanie w budżecie gminy. Odrębną kwestią, do której nie odniósł się dyrektor KIS w omawianej interpretacji, powinna być analiza czy miasto w analizowanej sytuacji w ogóle działa w charakterze podatnika VAT w odniesieniu do dokonanej dostawy towarów w związku z wywłaszczeniem, czy też powinna zostać ona wyłączona z reżimu ustawy o VAT, jeśli została nabyta w drodze decyzji administracyjnej i nie była wykorzystywana do działalności gospodarczej miasta. Takie stanowisko prezentowane jest w wielu orzeczeniach sądów administracyjnych (por. wyrok NSA z 5.12.2014 r., sygn. akt I FSK 1547/14).
