Wykonując zadania z zakresu realizacji rządowego programu usuwania azbestu gmina nie działa jako podatnik VAT, a wykonywane świadczenia nie stanowią po jej stronie czynności podlegających opodatkowaniu. Oznacza to, że dotacja otrzymana na pokrycie kosztów realizacji programu nie jest dopłatą do ceny, o której mowa w art. 29a ust. 1 ustawy o VAT, a tym samym, że gmina nie jest zobowiązana do naliczenia i odprowadzenia podatku VAT w tym zakresie – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z 3 kwietnia 2019 r., sygn. I SA/Lu 930/18.

Czytaj także: Opodatkowanie czynności usuwania azbestu z nieruchomości mieszkańców

Wniosek o interpretację

Gmina wystąpiła o wydanie interpretacji w sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług. We wniosku wskazała, że prowadzi program usuwania wyrobów zawierających azbest z nieruchomości położonych w jej granicach administracyjnych. Źródłem dofinansowania zadań związanych z realizacją projektu jest dotacja przyznana gminie na podstawie umowy zawartej z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Zgodnie ze złożonym wnioskiem, gmina otrzymuje dotację na demontaż, pakowanie, transport oraz unieszkodliwianie eternitu pochodzącego z nieruchomości należących do osób fizycznych, przy czym wysokość dofinansowania nie jest bezpośrednio uzależniona od liczby nieruchomości biorących udział w projekcie. Kwota dotacji wynosi 100 proc. kosztów kwalifikowanych zadania (całkowity koszt realizacji zadania). Mieszkańcy nie ponoszą w tym zakresie żadnych kosztów i nie dokonują na rzecz gminy żadnych wpłat.

Gmina nie zawiera z mieszkańcami żadnych umów w tym zakresie. Z wykonawcą usługi zawarto umowę na wykonanie prac objętych zakresem zadania, których realizacja zostanie udokumentowana wystawioną przez wykonawcę fakturą. Gmina zapytała czy od środków otrzymanych z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej powinna odprowadzić podatek VAT. Sama stanęła na stanowisku, że otrzymana dotacja nie jest dopłatą do ceny co oznacza, że gmina nie jest zobowiązana do naliczenia i odprowadzenia podatku VAT z tytułu jej otrzymania.

Stanowisko organu podatkowego

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 17 października 2018 r. (sygn. 0114-KDIP4.4012.441. 2018.1.MP) uznał stanowisko gminy za nieprawidłowe. W uzasadnieniu wskazał, że w analizowanym przypadku mamy do czynienia z sytuacją, w której gmina dokonuje odsprzedaży usług zakupionych od wyspecjalizowanego podmiotu, na rzecz osób fizycznych będących właścicielami nieruchomości biorących udział w projekcie. Ponieważ usługi te gmina nabywa we własnym imieniu, ale na rzecz osób trzecich, to stosownie do art. 8 ust. 2a ustawy o VAT wchodzi w takim przypadku w rolę podmiotu ją świadczącego. Konkluzji tej nie zmienia fakt, że gmina nie zawiera z mieszkańcami umów cywilnoprawnych, a podstawę do podjęcia stosownych działań stanowią złożone przez nich wnioski. Trzeba bowiem zauważyć, że to gmina, a nie właściciele nieruchomości, wybiera firmę wykonującą usługi i zawiera z nią umowę, na gminę jako na nabywcę usługi wystawiana jest również faktura.

Także środki finansowe pozyskane przez gminę są przeznaczone na realizację konkretnego zadania (projektu) związanego z usunięciem wyrobów zawierających azbest z nieruchomości należących do konkretnych osób lub podmiotów. Osoby te, zainteresowane usunięciem azbestu z ich posesji, składają do gminy stosowne wnioski w tym zakresie. Wszystko to oznacza, że otrzymaną przez gminę dotację należy uznać za wynagrodzenie z tytułu świadczenia usługi przez gminę na rzecz właścicieli nieruchomości, uiszczane przez podmiot trzeci, tj. podmiot dokonujący dofinansowania.

Zdaniem organu podatkowego przedmiotowa dotacja nie może zostać uznana za dotację kosztową przeznaczoną na ogólną działalność gminy, jej celem bowiem nie jest dotowanie całej działalności gminy, ale konkretnych czynności wykonywanych w ramach konkretnego projektu. Otrzymana dotacja pokrywa 100 proc. ceny usługi świadczonej przez gminę (właściciele nieruchomości nie dokonują bowiem na rzecz gminy żadnej zapłaty za usunięcie, unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest). Skoro więc ostateczny odbiorca usługi z uwagi na przyznane dofinansowanie nie musi za tę usługę płacić, to stwierdzić należy, że dofinansowanie to bezpośrednio wpływa na cenę świadczonej usługi, gdyż pozwala usługobiorcy korzystać z niej za darmo.

Wyrok WSA

Na powyższą interpretację gmina złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie, który nie zgodził się ze stanowiskiem organu podatkowego i przedmiotową interpretację uchylił. W ustnym uzasadnieniu wskazał, że realizując opisane zadania gmina wykonuje je jako organ władzy publicznej i są to zadania o charakterze publicznym (zadania własne), w odniesieniu do których gmina nie występuje w roli podatnika VAT.

Sam fakt, że w opisanych okolicznościach mieszkańcy występują do gminy z wnioskiem o zrealizowanie określonego zadania, czyli w tym konkretnym przypadku – usunięcia azbestu z dachów nieruchomości, nie przesądza jeszcze, że mamy do czynienia z czynnościami opodatkowanymi. W istocie rzeczy bowiem jest to element realizowania przez gminę zadania o charakterze publicznoprawnym i w tym charakterze występuje także gmina. Wyrok jest nieprawomocny.

Komentarz eksperta

Agnieszka Bieńkowska, doradca podatkowy, Partner w Gekko Taxens Doradztwo Podatkowe

Stanowisko analogiczne do przedstawionego w ww. wyroku WSA w Lublinie zajął także przykładowo WSA w Opolu w wyroku z 13 czerwca 2018 r., sygn. I SA/Op 131/18. Niestety w orzecznictwie spotkać można również głosy przeciwne, czego przykładem jest wyrok WSA w Gdańsku z 15 maja 2018 r., sygn. I SA/Gd 251/18. Sąd podkreślił w nim, że usunięcie wyrobów z azbestu jest zadaniem konkretnym, wyodrębnionym z ogólnej działalności gminy. Zatem skoro dotacja jest udzielana na realizację konkretnego projektu, to nie można przyjąć, że jest udzielana na koszty ogólne czy ogólną działalność gminy. Wręcz przeciwnie, należy przyjąć, że dotyczy tylko i wyłącznie realizacji tego konkretnego zadania, wykonywanego w ramach dofinansowania ze środków unijnych. A skoro tak, to stanowi ona podstawę opodatkowania, o której mowa w art. 29a ust. 1 ustawy o VTA i jako taka podlega opodatkowaniu.