Policja: mianowanie na stałe dla wybranych

Osoba przyjęta do służby w policji, zanim zostanie mianowana na stałe, musi odbyć służbę przygotowawczą. Tak wynika z art. 29 ustawy o policji (dalej uop). To czas intensywnego szkolenia i sprawdzania czy osoba taka w praktyce będzie w stanie sprostać stawianym przed nią zadaniom i obowiązkom służbowym. Przy czym ocenie przełożonych podlegają zarówno cechy osobiste funkcjonariusza, jak i jego umiejętności zawodowe.

Okres próby trwa zwykle trzy lata. W szczególnie uzasadnionych przypadkach może on zostać jednak skrócony. Zdecydować o tym może przełożony funkcjonariusza, o którym mowa w art. 32 ust. 1 uop, z wyłączeniem komendanta powiatowego (miejskiego) policji. Oznacza to, że rozstrzygnięcie w tej kwestii podjąć mogą tylko: komendant główny policji, komendant Centralnego Biura Śledczego, komendanci wojewódzcy policji oraz komendanci szkół policyjnych. Mogą oni również zwolnić osoby przyjmowane do policji od odbywania tej służby w ogóle i od razu mianować je na stałe.

Komendant powiatowy policji ma uprawnienie do mianowania policjanta do służby stałej, ale tylko i wyłącznie w trzech przypadkach:

- po upływie okresu służby przygotowawczej,

- po otrzymaniu decyzji komendanta wojewódzkiego policji (jako właściwego przełożonego) o skróceniu okresu służby przygotowawczej,

- po otrzymaniu decyzji komendanta wojewódzkiego policji (jako właściwego przełożonego) o zwolnieniu od odbywania służby przygotowawczej.

Policjant może wnioskować, ale...

Rozstrzygniecie o skróceniu służby przygotowawczej właściwi przełożeni podejmować mogą z urzędu. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby wniosek w tej sprawie złożył albo faktyczny przełożony funkcjonariusza albo on sam. Potwierdza to wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 8 lutego 2007 r. (III SA/Kr 328/06). Funkcjonariusz może złożyć zarówno wniosek o zwolnienie ze służby przygotowawczej przed przyjęciem, czy ponownym przyjęciem do służby jak i wniosek o skrócenie okresu służby przygotowawczej po przyjęciu do służby przekazując go odpowiedniemu przełożonemu w drodze służbowej. Na przykład policjant przyjęty do służby w komendzie powiatowej policji składa go do komendanta wojewódzkiego policji za pośrednictwem komendanta jednostki, do której został przyjęty.

Należy podkreślić, iż wniosek o całkowite zwolnienie z odbycia służby przygotowawczej powinien być złożony jeszcze przed wydaniem przez przełożonego rozkazu personalnego o mianowaniu w tej służbie. Po przyjęciu do służby przygotowawczej możliwe jest już bowiem jedynie jej skrócenie.

...decyzja należy do przełożonych

Artykuł 29 ustawy o policji dający przełożonym prawo do zwalniania policjantów z odbycia służby oraz do modyfikacji czasu jej trwania nie wskazuje, jakie warunki powinny być spełnione, aby policjant szybciej mógł liczyć na mianowanie na stałe. Nie oznacza to jednak, że kwestia ta została pozostawiona uznaniu przełożonych. Granice ich działania wyznacza, bowiem art. 34 uop, który określa przesłanki mianowania funkcjonariusza na stanowisko (patrz ramka) oraz rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 19 czerwca 2007 r. w sprawie wymagań w zakresie wykształcenia, kwalifikacji zawodowych i stażu służby, jakim powinni odpowiadać policjanci na stanowiskach komendantów policji i innych stanowiskach służbowych oraz warunków ich mianowania na wyższe stanowiska służbowe (DzU nr 123, poz. 857 ze zm.).

Najczęściej decyzje takie zapadają w sytuacji, gdy kandydat na policjanta spełnia wymagania do mianowania na konkretne stanowisko służbowe. Do takiego zwolnienia dochodzi też często przy ponownym przyjmowaniu policjanta do służby. Nie jest to jednak regułą (patrz pytanie poniżej).

Przedłużenie próby możliwe

Ustawa o policji pozwala nie tylko na skrócenie okresu służby przygotowawczej, ale też na jej przedłużenie. Jest to jednak możliwe tylko w jednej sytuacji, wtedy, gdy w czasie tej służby wystąpiła trwająca dłużej niż trzy miesiące przerwa w wykonywaniu obowiązków służbowych. Choć przepisy nie określają, ile może trwać takie przedłużenie, przyjmuje się, że okres, o jaki zostanie wydłużony służba przygotowawcza, odpowiadać powinien okresowi przerwy w wykonywaniu obowiązków służbowych przez policjanta.

Inaczej niż w przypadku skracania okresu służby przygotowawczej decydować o jej przedłużeniu mogą wszyscy przełożeni funkcjonariusza wymienieni w art. 32 ust. 1 uop, czyli i również komendant powiatowy (miejski) policji.

Bez prawa do sądu

Wydłużenie okresu służby przygotowawczej, co do zasady nie jest w interesie policjanta, chociażby dlatego, że w okresie tym nie korzysta on, z takich samych uprawnień, jakie przysługują policjantom w służbie stałej. Nie przysługuje mu np. prawo do lokalu mieszkalnego (może jedynie otrzymać kwaterę tymczasową), nie może korzystać z urlopu bezpłatnego, a w razie zwolnienia go ze służby przysługuje mu niższa odprawa. Z tego powodu policjanci często odwołują się od takich rozstrzygnięć, a następnie w razie nieuwzględnienia ich „sprzeciwu" przez przełożonych zaskarżają tego typu postanowienia do sądu. Te jednak konsekwentnie takie skargi odrzucają, uznając, że rozstrzygnięcie wydane na podstawie przepisu art. 29 ust. 4 uop, jest typowym dla służb mundurowych władczym aktem o charakterze wewnętrznym, wynikającymi z podległości służbowej policjanta, czyli rozstrzygnięciem niebędącym decyzją w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Tak wynika m.in. z wyroku WSA w Warszawie z 12 listopada 2012 r. (II SA/Wa 1177/12, orzeczenia.nsa.gov.pl).

Podobnie uznał NSA (postanowienie z 7 września 2011 r. I OSK 1382/11 orzeczenia.nsa.gov.pl), podkreślając, że z charakteru takiego rozstrzygnięcia wynika brak prawa policjanta do odwołania się od niego do organu wyższej instancji. Nie oznacza to jednak, na zwrócił uwagę m.in. WSA w Bydgoszczy (postanowienie z 16 grudnia 2014 r. II SA/Bd 760/14, orzeczenia.nsa.gov.pl), iż takie rozstrzygnięcie nie może być analizowane przez przełożonych, jednakże odbywa się to w drodze analizy polityki kadrowej organu, a nie na zasadach odwoławczych przewidzianych w trybie polskiej procedury administracyjnej.

Ważne

Skarga na decyzje, postanowienia, akty i czynności, ale także na bezczynność organów w sprawach podległości służbowej jest niedopuszczalna. Podjęcie bowiem służby w formacjach mundurowych, w tym w policji, jest dobrowolne. Każdy, kto dobrowolnie przystępuje do takiej służby, rezygnuje z pewnej części swobód obywatelskich, w tym decyduje się automatycznie na ograniczenie prawa do sądu.

W konsekwencji zgodnie z art. 5 pkt 2 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. DzU z 2012 r. poz. 270 ze zm.) niedopuszczalna jest również skarga do sądu administracyjnego na rozstrzygnięcia organów policji w sprawie przedłużenia okresu służby przygotowawczej. Sprawa ta bowiem nie należy do właściwości sądów administracyjnych. Podobnie zresztą jak kwestia skracania tej służby czy też zwolnienia funkcjonariusza z jej odbywania w ogóle. Powyższe rozstrzygnięcia nie zmieniają bowiem statusu policjanta wynikającego z decyzji o mianowaniu na zajmowane stanowisko służbowe.

podstawa prawna: art. 28, art. 32, art. 34 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 355 ze zm.)

Co mówi prawo (art. 34 ust. 1–2 ustawy o policji)

Art. 34

1. Mianowanie lub powołanie na stanowisko służbowe jest uzależnione od posiadanego przez policjanta wykształcenia, uzyskania określonych kwalifikacji zawodowych, a także stażu służby w policji.

2. W szczególnie uzasadnionych przypadkach komendant główny policji albo komendant CBŚP może wyrazić zgodę na mianowanie na stanowisko służbowe policjanta, także w służbie przygotowawczej, przed uzyskaniem przez niego kwalifikacji zawodowych oraz stażu służby wymaganych na tym stanowisku, przy spełnieniu wymagań w zakresie wykształcenia. Kwalifikacje zawodowe policjant jest obowiązany uzyskać przed mianowaniem na stałe.

3. Warunkiem uzyskania kwalifikacji zawodowych niezbędnych do mianowania na stanowisko służbowe jest ukończenie przez policjanta:

1) szkolenia zawodowego podstawowego;