Ankieta "Rzeczpospolitej": Andrzej Grzyb (PSL, miejsce 1, Wielkopolska)

1. Przyszłość integracji. Czy Unia Europejska powinna pozostać dalej związkiem państw, zmierzać w kierunku federalizacji, czy też stawać się w dłuższej perspektywie superpaństwem?

Unia Europejska jeszcze przez długi czas zostanie i powinna pozostać związkiem państw. Siła Unii Europejskiej leży w różnorodności. Nie oznacza to jednak, że proces integracji europejskiej nie powinien być pogłębiany, zarówno w sferze gospodarczej jak i politycznej. Reformy zapewne wymagają instytucje unijne, tak by były skuteczniejsze. Powinniśmy osiągnąć wyższy poziom koordynacji w polityce zagranicznej. Powinniśmy również pogłębiać wspólny rynek, oraz dla bezpieczeństwa Unii Walutowej do pewnego stopnia koordynować politykę fiskalną i bankową (choć tu przede wszystkim państwa strefy euro). Koordynacji na szczeblu unijnym wymagają również transgraniczne regulacje dotyczące prawa majątkowego czy rodzinnego (tu chodzi głównie o mieszane małżeństwa czy relacje wynikające z praw spadkowych, kiedy majątek jest w różnych państwach UE) Z drugiej strony nie powinno się Unii przekazywać kompetencji jeśli chodzi o prawo rodzinne czy edukację, a wspólna polityka bezpieczeństwa powinna być silniejsza i skuteczniejsza, ale powinna zostać dodatkiem do prerogatyw państw członkowskich.

2. Kiedy i na jakich warunkach Polska powinna przystąpić do Unii Walutowej i przyjąć Euro?

Polska powinna przystąpić do strefy euro, kiedy obydwie strony będą do tego przygotowane. Nasze przystąpienie do euro będzie miało dla Unii Walutowej większe konsekwencje niż przystąpienie np. któregokolwiek z państw bałtyckich czy np. Słowacji. Nie powinniśmy przystępować do strefy euro w czasie kryzysu i silnych zawirowań na światowych rynkach tak ze względu na bezpieczeństwo gospodarcze Polski jak i na stabilność całej strefy. Sama strefa, czy z Polską czy bez powinna być dalej reformowana, aby zwiększyć jej bezpieczeństwo.

3. Czy, kiedy i na jakich warunkach Polska powinna wejść do Unii Bankowej?

Członkostwo Polski w Unii Bankowej powinno się zbiec z przystąpieniem Polski do strefy euro. UB jest bowiem przede wszystkim instrumentem stabilizującym system bankowy w ramach tej strefy. Do czasu, gdy nie jesteśmy członkiem Unii Walutowej, powinniśmy utrzymać pełną niezależność nadzoru finansowego.

4. Polityka energetyczna i klimatyczna. Co ważniejsze: środowisko czy gospodarka. Jakie powinny być polskie priorytety w sprawie bezpieczeństwa energetycznego i wspólnej polityki energetycznej UE. Czy Europa powinna być bardziej niezależna energetycznie – jak to osiągnąć. Czy Unia Europejska powinna iść w kierunku dalszego zaostrzenia prawa ochrony środowiska, bez względu na koszty jakie poniosą państwa/ przedsiębiorcy?

Nie można przeciwstawiać sobie środowiska i gospodarki. Polityka środowiskowa nie powinna być jednak prowadzona dogmatycznie, zbyt duże obostrzenia doprowadzą do globalnego pogorszenia warunków środowiskowych, gdyż po wypchnięciu np. przemysłu energochłonnego poza UE będzie on podlegał zdecydowanie niższym wymaganiom co do emisji substancji szkodliwych czy też CO2.

Bezpieczeństwo energetyczne powinno być polskim priorytetem, w ramach wspólnej polityki energetycznej powinniśmy podążać w obecnym kierunku, czyli coraz większej ilości powiązań międzysystemowych i rzeczywistego wspólnego rynku energii. Powinniśmy się uczyć z kryzysu gazowego z 2009 roku, kiedy to ograniczenia w dostawach gazu w Europie Zachodniej zostały łatwo skompensowane za pomocą mechanizmów rynkowych, natomiast w Europie Wschodniej, w szczególności w Bułgarii wystąpiły poważne problemy. W obecnej kadencji w 2010 roku, udało się nam wypracować zadowalające rozwiązania w rozporządzeniu o bezpieczeństwie dostaw gazu, które w dużej mierze wychodzi naprzeciw wyzwaniom zdiagnozowanym w praktyce w 2009 roku. Także w ramach finansowych na lata 2014-20 jednym z priorytetów będzie rozbudowa sieci energetycznych i służących do transportu surowców energetycznych ze szczególnym uwzględnieniem połączeń międzysystemowych.

Unia Europejska powinna dbać o jak najwyższą niezależność energetyczną. Pełna niezależność nie będzie raczej możliwa, ze względu na malejące zasoby własne UE (np. gaz), również coraz mniej konkurencyjne ceny europejskiego węgla. Tam gdzie nie możemy zrezygnować z importu powinniśmy dbać o jak najwyższą dywersyfikację, zarówno źródeł jak i dróg dostaw surowców energetycznych. Powinniśmy również stawiać na rozwój czystych technologii opartych na źródłach rodzimych (węgiel, gaz), efektywność energetyczną (oczywiście w granicach opłacalności ekonomicznej) i zrównoważony rozwój OZE – w znacznym stopniu oparty o mechanizmy rynkowe.

5. Unia gospodarcza. Jak daleko powinna sięgać współpraca gospodarcza. Czy powinno dojść do harmonizacji podatkowej i budżetowej w ramach państw członkowskich UE?

Pewien, nawet dosyć wysoki, stopień harmonizacji budżetowej i podatkowej jest niezbędny do utrzymania unii walutowej. Bez niego strefa euro nie będzie stabilna i powtarzać się będą co jakiś czas kryzysy. Niemniej jednak powinna ona mieć charakter ramowy z pozostawieniem jak największych prerogatyw państwom członkowskim, zgodnie z zasadą subsydiarności.

6. Wspólny rynek i swoboda przepływu osób. Jakie wysiłki należy podjąć na rzecz wzmocnienia wspólnego rynku w UE? Jak przeciwdziałać coraz silniej pojawiającym się w UE tendencjom do ograniczenia jednej z fundamentalnych zasad UE – swobodnego przepływu osób?

Przede wszystkim swoboda przemieszczania się ma swoje umocowanie w Traktatach, na których zmianę musiałyby wyrazić zgodę wszystkie kraje członkowskie. Wszelkie ograniczenia naruszające traktaty – czyli np. inne traktowanie swoich obywateli i obywateli innych krajów członkowskich są niezgodne z prawem unijnym i będą kierowane do Trybunału Sprawiedliwości, co potwierdziła Komisja Europejska w odpowiedzi na moją interpelację w sprawie Polaków na Wyspach Brytyjskich.

Wierzę że na dłuższą metę swobodnego przepływu osób nie da się już ograniczyć. Państwa członkowskie w których dzisiaj głosi się populistyczne hasła dotyczące ograniczenia tej swobody, w krótkim czasie przekonałyby się że ograniczenia nie przynoszą im korzyści. Można przytaczać wiele statystyk – wpływy budżetowe generowane przez polskich migrantów do Wielkiej Brytanii znacznie przekraczają wydatki socjalne na nich przeznaczone, pomagają również utrzymać np. system edukacyjny. Znaczne ograniczenia w delegowaniu pracowników uderzyłyby głównie we Francję, która jest europejskim liderem w delegowaniu i ma znaczną nadwyżkę pracowników delegowanych nad przyjmowanymi.

Najlepszym sposobem na obronę praw migrantów jest ich aktywność obywatelska w krajach do których wyjechali. W ten właśnie sposób najłatwiej pokazać decydentom w krajach przyjmujących, że stanowią oni znaczną siłę i wypracowują dochód również dla państwa w którym się osiedlili.

7. Polityka rolna. Czy należy utrzymać na obecnym poziomie pomoc dla rolnictwa w krajach UE? Czy UE powinna rozważyć inną alokację tych środków np. na rozwój innowacyjnej gospodarki?

Polityka rolna jest jedną ze strategicznych polityk europejskich. W jednym z poprzednich pytań odnosiliśmy się do niezależności i bezpieczeństwa energetycznego. Bezpieczeństwo żywnościowe jest równie ważne a nawet ważniejsze. Wspólna Polityka Rolna liczbach bezwzględnych jest kosztownym instrumentem (362 mld euro w najbliższej perspektywie budżetowej), ale z drugiej strony stanowi to mniej niż 0.4% unijnego PKB, co nie jest wygórowaną ceną za zapewnienie stabilności rynku i bezpieczeństwa żywnościowego.

Fundusze te również kompensują rolnikom wysiłki na rzecz ochrony środowiska, w tym ograniczanie ekstensywności rolnictwa. Duża ich część, w szczególności środki przeznaczone na rozwój obszarów wiejskich, ma również charakter inwestycyjny.

Rolnictwo również, jako kluczowy element biogospodarki powinno być również w większym stopniu źródłem surowców również przemysłowych i energetycznych, czy to w ramach substytucji materiałowej czy w całkiem nowych zastosowaniach. Zaznaczyć trzeba że UE staje w obliczu rosnącego deficytu surowców, które w coraz większym stopniu muszą być importowane. Przy prowadzeniu ostrożnej i zrównoważonej polityki rolnictwo może być doskonałym dostawcą surowców odnawialnych. Jest to działanie wysoce innowacyjne, tym samym nie kłócąc się z priorytetami UE.

8. Budżet UE. Jak duży budżet powinna mieć Unia Europejska. Jeśli większy niż dziś, to proszę wskazać źródła dochodów (podatek europejski, podatek od transakcji finansowych, większy udział w dochodach podatkowych państw UE?). Czy powinien powstać osobny budżet strefy Euro?

Budżet UE na obecną perspektywę finansową został realnie zmniejszony, co nie jest dobra wiadomością, biorąc pod uwagę fakt że budżet Unii jest nastawiony głównie na prorozwojowe  działania solidarnościowe mające charakter inwestycyjny  oraz działanie na rzecz innowacyjności. Na obecną chwilę możliwe jest zwiększenie dochodów budżetowych jedynie poprzez zwiększenie obecnych kontrybucji państw członkowskich, nie ma bowiem ich zgody na wprowadzenie innego instrumentu finansującego budżet. Mimo tego iż zgodnie z Traktatami Unia Europejska powinna mieć własne źródła utrzymania budżetu.

W dalszej perspektywie powinno się doprowadzić do stanu w którym UE będzie dysponowała własnymi dochodami, pamiętając jednak że nie powinny one stanowić dodatkowego obciążenia dla europejskiej gospodarki. Z drugiej strony, pierwsze pytanie ankiety dotyczyło kwestii dążenia w kierunku „państwowości" Unii Europejskiej – budżet UE obecnie stanowi około 1% jej PKB. budżet Polski to około 4.2% PKB. Znaczne, strukturalne zwiększenie budżetu UE musiałoby iść w parze z przejmowaniem przez nią kolejnych kompetencji narodowych, na co w obecnej sytuacji nie ma zgody.

Nie powinniśmy doprowadzić do powstania osobnego budżetu dla strefy euro, sankcjonowałoby to bowiem powstanie Europy różnych prędkości. Jeśli taki osobny budżet by jednak powstał, nie może się to odbyć kosztem budżetu UE, musiałby pochodzić z dodatkowych składek nałożonych na członków strefy euro.

9. Rozszerzenie UE. Czy opowiada się Pan/Pani za rozszerzeniem UE na nowe kraje (jeśli tak to jakie? np. Ukrainę, Mołdowę, Gruzję, Turcję), nawet kosztem zmniejszenia funduszy strukturalnych dla Polski w przyszłości?

Można powiedzieć, że życzymy Polsce aby była w niedługim czasie na tyle bogatym krajem, by mogła bez gospodarczych konsekwencji dla siebie pomagać innym. Obecna perspektywa budżetowa do roku 2020 jest ostatnią tak hojną dla naszego kraju, bez względu na rozszerzenie.

Powinniśmy się liczyć z tym, że kiedyś dołączą do nas np. niektóre kraje Partnerstwa Wschodniego, kraje Bałkanów Zachodnich czy Turcja. Pod względem zbieżności z prawem UE, na dzień dzisiejszy najbliżej UE jest Islandia, zależy to głównie od woli jej obywateli i polityków, którzy jednak w ubiegłym roku opowiedzieli się przeciwko wstąpieniu do UE.

8 kwietnia minęło 20 lat od złożenia przez Waldemara Pawlaka wniosku o członkostwo Polski we Wspólnotach Europejskich. Do UE wstąpiliśmy 10 lat później. Potencjalne wstąpienie dużego kraju do UE, które mogłoby uszczuplić środki dla Polski jest więc dosyć odległe, biorąc pod uwagę że prowadzone kilkadziesiąt lat negocjacje Turcji z UE wcale nie rokują na szybkie zakończenie.

Warto również spojrzeć na bilans całościowy – w 2004 roku samo rozszerzenie przyczyniło się do wzrostu PKB Austrii o 0.3pkt%. Otwarcie się na naszych wschodnich sąsiadów przyniosłoby nam korzyści związane z bezpieczeństwem, ale również rynkowe.

10. Polityka wschodnia i polityka obronna. Jakie powinny być polskie priorytety w sprawie wspólnej polityki wschodniej Unii Europejskiej. Jakimi instrumentami powinno się posługiwać państwa i/lub Unia Europejska w celu wzmocnienia możliwości obronnych Polski i Unii.

Międzynarodowym filarem obronności Polski, a także UE niezmiennie pozostaje NATO. Szczególne znaczenie ma tutaj współpraca transatlantycka. To na tym poziomie przede wszystkim powinniśmy, przynajmniej krótko i średniookresowo zabiegać o plany obronne uwzględniające nasze potrzeby oraz wsparcie.

Współpraca między krajami UE powinna być również pogłębiana, stopniowo usprawniane i powiększane powinny być siły europejskie (Eurocorps i EUFOR). Należy również zabiegać o realizację polskiego postulatu o ustanowieniu wspólnego dowództwa.