Wszczęcie postępowania przez organ niewłaściwy lub utrata właściwości w trakcie prowadzonego postępowania powoduje – po stronie organu niewłaściwego – obowiązek jego umorzenia (art. 105 k.p.a.). Przyczyny umorzenia są nieusuwalne i powodują trwałą utratę możliwości osiągnięcia celu postępowania, którym jest merytoryczne rozstrzygnięcie o prawach lub obowiązkach strony. Zerwanie stosunku procesowego powoduje ponadto konieczność uchylenia podjętych przez niewłaściwy organ czynności. W umorzonym postępowaniu ważne pozostaną jedynie te czynności, które prowadzą do wydania decyzji umarzającej.
[srodtytul]Obowiązek przekazania sprawy[/srodtytul]
Dla podjęcia decyzji o umorzeniu bez znaczenia pozostaje to, czy organ utracił właściwość miejscową w trakcie prowadzonego postępowania, czy też w trakcie postępowania powziął wiadomość o bezpodstawnym jego wszczęciu z powodu braku właściwości miejscowej. W obu przypadkach niemożliwe jest rozstrzygnięcie sprawy co do istoty, a wydaną w takich okolicznościach decyzję należałoby – jako wadliwą – wyeliminować z obrotu prawnego.
Utrata właściwości miejscowej organu nie powoduje jednak sytuacji, w której cel postępowania staje się niemożliwy do osiągnięcia. Organ niewłaściwy miejscowo jest bowiem zobowiązany przekazać sprawę do rozstrzygnięcia organowi właściwemu, w trybie art. 56 k.p.a., wydając w tej sprawie postanowienie.
Przekazanie sprawy powoduje jednak konieczność podjęcia przez organ właściwy wszystkich czynności na nowo, tak jakby wcześniej nie toczyło się w danej sprawie żadne postępowanie. Może oczywiście wykorzystać pozyskane wcześniej informacje jako fakty znane organowi z urzędu. Dopuszczalność takiego rozwiązania wyznacza nie tylko art. 77 § 4 k.p.a., ale i obowiązek racjonalnej postawy organów administracji publicznej.
